Tshilibane
Tsho no iledzwa kha mashango ane aswika 90 u mona na lifhasi, uya nga vha Predators on Livestock Farms, a Practical Farmers’ Manual for Non-Lethal, Holistic, Ecologically Acceptable and Ethical Management, zwo dzudzanyiwa nga vho Bool Smuts in 2008. Hetshi tshithu tshi ya tambudza tshifuwo tshine tsha vha uri tsho tsho fara, tshi vha tshi tshi khou tshimbila nga u thobila. Arali tshifuwo tsha hone tsha sa tou thogomelwa tshi nga fhedza tshi tshi khou fa nga mulandu wa dora na ndala, arali tsha sa fhiwa zwiliwa nga u tavhanya tshi tshi fhedza u fariwa. Dzi ya kona na u shavhelwa nga manwe malwadze.Nga nnda ha tshilibane, tshi ya sia tshi tshi khou talula hu ya swika hune ha fa na zwifuwo zwine zwa vha uri a zwina mulandu.
Zwa u Fara Zwine zwa Vhaise
Uya nga vha Cape Leopard Trust, zwa u fara zwi sa vhaise zwi ya fhambana na zwilabane, ngauri tshilibane hu ne tsha fara ngaho huna thodzi ine ya bva, zwine zwa sia zwo vhaisa. Zwa tshinyadza na marambo. Ngeno huna uri zwa u fara zwi sa vhaise zwi tshi tou vhaisa zwine zwa sa dine a zwi vhaisi kha misipha.Nahone adzi fari zwithu zwine zwo vha zwi sa khou tea u zwi fara, nahone na zwifuwo zwi ya kona ubva zwi songo vhaisala. Hezwi zwithu zwi fanela u sedziwa tshifhinga tshothe uri zwifuwo zwi vhe zwo vhofholowa nga u tavhanya arali zwa nga vhuya zwa waniwa, hu tshi khou thivhelwa ine ya nga vha yo vhaisala na u fhungudza mutsiko une wa nga vha usi wa ndeme. Hezwi zwithu zwi fanela u vhewa nga muthu ane avha na vhukoni. Nahone a i faneli u vhewa nga ndila ya mulenzhe wa tshifuwo, hune ha vha kha magondo kana kha luhura na tsini na hune ha vha na milindi.
Live Hold Traps
Ndi zwithu zwine zwa vha zwo itelwa u fara zwifuwo na u zwi langa, uri tshi kone u pfuluwa. Hezwi zwithu zwi vha zwo itwa zwi sa khou itelwa u vhaisa tshifuwo, zwi vha zwi tshi khou shumisa zwithu zwine zwa nga vusa uri munango wa bako u valee nga mulandu wa u lemeliwa.Bako li fanela u sedziwa duvha linwe na linwe, u itela u vhofholola zwifuwo zwine zwa vha uri azwi na mulandu na u thogomela zwine zwa vha uri zwi khou todea. Zwa u saya u tshi tola bako, zwi nga ita uri zwifuwo zwi fe nga dora na ndala. Zwifuwo zwi nga swika hune zwa vha na dora na mutsiko na u sinyukana zwa fhedza zwi tshi khou di vhaisa zwi tshi khou lingedza u shavha.
Hezwi zwithu zwi vha zwo valiwa nga foliage, ngeno fhasi ha hone ho valiwa nga mavu o litshedzanaho, zwi nga shumiselwa zwithu zwine zwa nga kona u zwikunga zwi tshi khou bva kha uri ho lindelwa tshifuwo tshine tsha vha uri tshi hani. Didingwe sa tsumbo, ndi zwifuwo zwine zwa vha na ndowelo, hune mutumbu, dzi ya humela kha dzine dza kha di vha thukhu. Hezwi zwiya shuma kha zwifuwo zwinzhi nga nnda ha jackals.
U fhambana ha dzi tshaka dza bako line la vha uri lo shumiswa zwi ya fhambana ubva kha lunwe lushaka uya kha lunwe, vha Predation Management Manual vha tsivhudza vhafuwi uri vha vale munango nga zwipontshi kana raba uri u thivhela cheeter na Didingwe kha u ri mitshila ya hone isa vhaisale. Didinge li fanela u valiwa na nga tshithu tsha u khwatha kha lukanda u thivhela uri isa dzulisee nga mudivhi ane ado i pfulusa. Hezwi zwi fanela u itwa na kha brown hyenas, cheetahs na otters.Translated by Khalirendwe Nekhavhambe