Crested Barbet
Thivhagolo
Dzina
Thivhagolo [Trachyphonus vaillantii]
Zwiḽiwa
Ndi Tshiṋoṋi tsho no ḽa zwikhokhonono, na makumba a zwiǹwe zwiṋoṋi na mitshelo.
Nzwalelo
Zwi zwala nga ngomu ha mulindi une wavha wo gwea kha tsinde ḽa muri kana tshikuni tsha muri wo no pfi Sisal u ne wa wanela dzingadeni. Musi hetshi tshiṋoṋi tshi tshi kudzela, tshi funesa uvha tshi tshoṱhe ngau tshi funesa u vhusa. U vhusa hatsho zwi vhuswa nga fhethi vhupo. Makumba atsho a kudzelwa ubva nga ǹwedzi wa Khubvumedzi (September) u swika nga ǹwedzi wa Nyendavhusiku (December). Nga ḓuvha tshinga kudzela ubva kha kumba ḽithihi(1) u swika ka maṱanu(5) atshi kho to sielisana. U dudedzwa hao hu dzhia maḓuvha au thoma ubva kha ḓuvha ḽa fu mbili raru (13th day) u swikela ḓuvha ḽa fu mbili sumbe (17th day). Ho thomiwa nga kumba ḽa vhuvhili kana ḽa vhuraru musi atshi kudzelwa. Musi zwiṋoṋi izwi zwi tshi kudzelwa zwi vha fhedzi nahone zwo pofula. Zwi ṋeiwa zwikhokhonono sa zwiḽiwa nga vhuvhuli ha vhabebi vhazwo.
Vhuḓifari
Ndi tshiṋoṋi tshi no funesa u dzula tshithoṱhe kana zwizwinzhi. Zwi funa luǹwe u thamukana musi zwi tshi khou tshimbila fhasi nahone zwi tshi khou ṱodana na zwiḽiwa. Zwi funesa u lidza milodzi zwo dzula nṱha ha matavhi a miri nahone zwi khagala zwi tshi imbelela. Azwi konesi u fhufha lwendo lulapfu lwa tshifhinga tshilapfu. Zwi funesa u dzula milindi ya matavhi a miri. Ndi zwiṋoṋi zwi funesa u pfalaho. U imbelela hahone hune ha itiwa nga zwiṋoṋi izwi hunga ṱanganedzena lwa tshifhinga tshilapfu vhukuma zwitshi khou tou sielisana. Muungo wa hone uya lenga u fhela. Hezwi zwiṋoṋi zwina muvhango. Zwi a lwa na zwiǹwe zwiṋoṋi. Zwia pandela zwiǹwe zwiṋoṋi sa zwononga zwone na maivha ngau lwa nazwo nau fuḓulula zwiṱaha zwa izwo zwiǹwe. Zwo no vhonala uri Thivhagolo ndi tshiṋoṋi tsho no kona u vhulaha mbevha (rat) kana ṋowa (snake).
Vhudzulo
Thivhagolo ndi tshiṋoṋi tsho no wanalesa maḓakani kana fhethu hu re na miri minzhi. Fhethu hu ne ha vha na madanda na ṱhavhelani hanefho maḓakani.
Mbonelo yatsho
Tshi na mulomo wo khwaṱaho, na muvhala u vhonalaho wavhuḓi wa ṱaḓa, na khofheni hutswuku. Tsha dovha tsha vha na mavhudzi maṱuku nṱha ha ṱhoho. Thumbu yatsho ina muvhala wa ṱaḓa kho vhavhiswaho nga muvhala mutswuku. Mafhafha atsho ndi matswu o khavhisedzelwaho nga zwithoma zwitshena. Tshi na mutalo mudenya mustwu kha mukulo, thoho ndi ṱaḓa, muvhili ndi mutswu, mafhafha ndi matshena, muvhili watsho una zwithoma zwavhuḓi zwitswuku. Muvhala watsho u dzumbama zwavhuḓi nga maanḓa maḓakani. Asi zwiṋoṋi zwo dzumbamaho. Lunako lwa hone lwu vhonala na kule
U wanala hatsho
Hezwi zwiṋoṋi zwi wanala tshipembe ha Afrika, na shangoni ḽa Zimbabwe, na Mozambique, na Botswana na vhukovhela ha Namibia.
