Chacma Baboon
Pfeṋe
Dzina
Chacma baboon/Pfeṋe (papio ursinus)
Tshivhumbeo
Pfeṋe ndi tshipuka tshihulu nga maanḓa tshine tsha vha na tshifhaṱuwo tsho no nga tsha mmbwa, na maṋo o bvelaho nnḓa. ḽa munna ḽo lapfa 1,5m u bva ṱhohoni u swika mutshilani na tshileme tsha 33 kg. ngeno ḽa tshisadzi ḽi ḽi sekene na vhulapfu ha 1,1m na tshileme tsha 15kg.
Kuḽele
Mapfeṋe aḽa tshinwe na tshinwe maḓakani mitshelo, thanga, zwikhokhonono, dzi phame na zwipuka zwiṱuku maḓakani na dzi phame. Zwigwada zwa mapfeṋe zwi ya tshoṱhela mavheleni a vhathu. Naho zwiṱavhiwa zwi si zwao fhedzi ya kombetshedziwa nga nyimele.
Kubebele
Mapfeṋe hana khalanwaha ine ha tou pfi a ṱangana ngayo, a ya tangana nwaha woṱhe. a ḓi hwala lwa maḓuvha a 140. Nga murahu ha bebiwa ṅwana muthihi. mapfeṋe aḽi wa nga maanḓa nga nngwe na didingwe.
Kutshilelele
Mapfene a na vhuhali nga maanḓa zwi ya divhea uri a zwo ngo leluwa uḽi tshothela na luthihi kana u li shushedza a vha a zwigwada ubva kha 50 – 100 zwo khwathaho. a do vha avha na tshivhumbeo tsho khwaṱhaho tshi sa dzinginyei.
Hune a wanala hone
Mapfeṋe a wanala masogani na dzi thavhani dza Drakensberg. heḽi pfeṋe la kappa lo imeliwa hangei nga shaka ḽaḽo ḽa tsini hangei thungo ya vhubvaḓuvha, pfeṋe ḽa yeḽo. O balangana kha mashango oṱhe uya Afrika Tshipembe na mashango atsini.
Mawanwa
Naho a zwiponda zwa nngwe mapfeṋe a divhelwa zwauri aya ḓi lwela na nngwe I tou dzi fara ya thukhukanya nga maṋala. hangei dzinguni ḽa cape pentsula mapfeṋe a dzulela u lwa na vhathu nga nwambo wa u dzhena dzi nnḓuni na hune vhathu vha panga hone zwithu zwavho nyimele ine yo sia vhathu vha tshi khou pomokana zwi sina thandululo.
