Sayense ya Misava ya Mapungubwe

Limpopo Mobile Belt

©Roger de la Harpe

Kuvulavula kuya hi sayense ya misava, Mapungubwe yile ndzeni ka ndhichi elyinga exikarhi ka ti granite timbirhi letikulu swinene (xiphemu lexikulu lexi tshamisekeke xa crust).

Ntshikelelo lowu hinkwawo wuvitaniwa Limpopo Mobile Belt. Kwalomu ka 250 wa mamiliyo wa malembe lawa yanga hundza, crust ya misava yisungule ku ku famba nyana hile tlhelo ka belt na ribye ra molten endzhaku kaloko mantle yitava yi tlakusiwile kuya e henhla hilaha kunga pandzekela misava endzeni ka sandstone.

Leswi swi endle dolerite dykes naswona, loko sandstone yikhukhuriwile, kusale dolerite yotiyela swinene leyinga sala na xivumbeko xofana xa swiphemuphemu. Kusuka e henhla ka xintshabyani xa Mapungubwe unga kota kuvona kahle swikombiso leswinga hlayisiwa xa leswi, laha yitsemakanyaka eka ndzhawu leyi tani hi ntila wantima lowunga loloka.

Vanhu votala va ehleketa leswaku dyke leyi yantumbuluko kahle kahle i khumbi rikulu leringa endliwa hi vaaki vale ndzhawini ya Mapungubwe.

Limpopo Basin

©Roger de la Harpe

Kambi akuri na vutomi eka Limpopo Basin kuringana mamiliyoni ya malembe loko kunga se fika vanhu. Ti Dinosaur fossils leti tlhelelaka endzhaku ka malembe yoringana 200 wa mamiliyoni wa malembe tikumekile. Swin’wana swilo leswi fambelanaka na palaeontology swikatsa ti fossils ta swimilani leswi humesaka mabilomu, switsotswana swa miri lowunga helela na switshuka swa majenje.

Mikondzo yin’wana yati dinosaur nayona yivonakile, laha masalela yayona yanga voniwa eka maribye ya ndzhawu liya. Hambi leswi kunga kumekangiki swirho swa ndyangu wa ximunhu eka ndzhawu leyi, maribye lawa yanga eka ndzhawu leyi yakombeta swinene leswinga humelela kumbe i vumbhoni lebyi vonakaka eka ntanga wa Mapungubwe National Park.

Eka minkarhi leyi yaha kuhundzaka, vavutshila bya maribye, vofana na San, va pendile swivumbeko swa maribye eka makhumbi ya mabaku lawa yanga eka xitshabyani xa Leokwe.

Translated by Ike Ngobeni