Kulawula Nhova eka Vurimi bya Organic

© Marinda Louw

Nhova yitekiwa hi varimi va organic tani hiti ‘indicator plants’. Swimilani swimila no tsakela laha swikumaka swakudya leswi swilavaka swona laha swinga tolovela kona.
‘Nhova’ yinga kombeta ku xota kumbe kutala ka timinerali emisaveni xikan’we naku humesela e handle vuxokoxoko bya pH, ndzhongo xikan’we na ku gandleka ka misava kufana na leyara yotsindziyela na leyi yinga kotaka ku ngheneleriwa kumbe misava ya vumba.
Frederick Clements, mutivi wa swimilani wa ndhuma wale U.S. u hlamusela aku: "Ximilani xin’wana na xin’wana i xikombiso xaleswaku ximilani xin’wana na xin’wana xivakona hikokwalaho ka xiyimo lexi ximilaka eka xona naswona i mpimo wa xiyimo xolexo. Tani hisweswo, leswi ximilani lexi xingata tikhomisa xiswona xinyika swikoweto swaleswi swifaneleke kuva swiendliwa eka misava yoleyo."

Xikombiso xa kahle i byasi lebyi hatlisaka (Cynodon dactylon) lebyi tsakelaka misava leyinga gandleka xikan’we na stinging nettle leyi milaka eka misava leyinga tala nitrogen. Clover yita kumeka eka misava leyingana nitrogen yintsongo.

Tindlela to Lawula Nhova

Kulawula nhova i xiphiqo lexikulu swinene eka vurimi bya organic. Ndlela leyi tirhaka kahle swinene iku tsuvulela nhova hiku tirhisa muchini. Leswi swinga endliwa hiku tirhisa mavoko kumbe switirhisiwa leswi kokiwaka hi teretere. Xikombiso, nhova yinga susiwa hi blowtorch leyinga boheleriwaka endzhaku ka teretere. Leswi swiendliwa eka vurimi bya matsavu bya organic, kambe leswi swa durha naswona swina nghozi.
Mulch yinga tirhisiwa kulawula nhova, naswona swipfuna ku tiyisisa leswaku misava yitshama yirikarhi yitsakama, yisivela nhlaselo hi gwitsi xikan’we naku engetela swakudya eka misava yoleyo.
Mulch yingava organic (e.g. straw, yindlaleriwa eka swimilani leswi byaleriwaka ku seketela, kumbe mahanti) kumbe kunga ndlaleriwa ti plastiki. Kumisisa mayelana na swipimelo kusuka eka hlangano wa organic certification body loko kuriku swipfumeleriwile. Plastiki yifanele kususiwa e makumu ka nguva yoleyo kutani yiya lahliwa hindlela leyi hlayisaka mbango.

Swimilani Swotatisela ku Hunguta Nhova

Swimilani swa nseketelo xikan’we naku byala swimilani exikarhi ka mintila naswona swinga pfuna swinene eka kuhunguta nhova. Misava yiva yitaleriwile hi swimilani leswi byariweke xikan’we na leswinga rimiwa leswaku kutava kungari na ndzhawu kumbe kuvonakala leswaku nhova yinga tlhava kutani yimila. Kubyala swimilani eka mintila naswona i ndlela yin’wani yaku tiyisisa leswaku kuva na biodiversity e purasini.
Hiku byala swimilani swotatisela, xikongomelo nkulu iku antswisa rihanyu ra misava nakuva swinga tshoveriwi kumbe kuya dyiwa hi swifuwo. Swimilani swa ndhuma eka ku antswisa rihanyu ra misava swikatsa ti legumes nati clovers.

Translated by Ike Ngobeni