Makgulo ke dimela tse jalwang ke sehwai ho fepa diphoofolo. Dimela tsa makgulo e ka ba semela se le seng kapa motswako wa jwang le dijo tse peo. Dijo tse peo ke dimela tse ka sebedisang nitrogen e moyeng ho tiisa nitrogen ho kena mobung ka thuso ya baktheira ya dikotola metsong ya tsona. Ho kgutlisetsa nitrogen mobung ho molemo dimeleng tse ding tse haufi, tse holang le tsa dijo tse peo.
Tsela e theko e bobebe ya ho sebedisa makgulo ke ho dumella diphoofolo ho fula ka kotloloho masimong ha ho se na dimela tsa furu tsa tlholeho. Nako e nepahetseng, ke ya ho ba le makgulo ha furu ya tlholeho e le nyane kapa e le ya boleng bo tlase. Ntle ho moo, makgulo a ka kotulwa mme a bolokwa e le furu kapa silage.
Kahoo, ka bobedi nako ya tlhahiso ya makgulo le motswako wa dimela tsa makgulo di bohlokwa ha ho qalwa makgulo a matjha.
Dintho Tse Susumetsang Ho Jalwa Ha Makgulo
Pele o kgetha dimela tseo o ka di jalang bakeng sa makgulo, kgetha dintho tse tla susumetsa nako ya ho jala le mefuta ya dimela tsa makgulo.
Pula le mongobo
Na makgulo a tla jalwa sebakeng sa pula ya mariha kapa lehlabula? Ho na pula e kae ka kakaretso sehleng? Ebang pula e le tlase, o tla kgona ho nosetsa? Ebang ho se jwalo, kgetha dimela tsa makgulo tse loketseng boemo bo ommeng.
Themphereitjhara
Jwang ba makgulo bo arotswe ka mekgahlelo e mmedi ho ya ka dihla tsa sekgahla se seholo sa kgolo ya bona-kgetha pakeng tsa jwang ba sehla se phodileng kapa jwang ba sehla tse futhumetseng. Dijo tse peo di hola hantle ka nako ya selemo. Kahoo, ho bohlokwa ho tseba dithemphereitjhara tse hodimo le tse tlase tsa sebaka seo le hore serame se ba teng na.
Sebaka
Na sebaka sa ho jala se motheo mme mobu o kotsing ya ho hoholeha ka lebaka la ho phalla ha metsi le moya? Na motheo o shebile leboya (letsatsi) kapa borwa (moriting)?
Mofuta wa mobu
Na polasi e na le mobu o bobebe o lehlabathe kapa o metsi ebile o le letsopa le ho ba boima? Na mobu o tebile kapa tjhe? Na o kgona ho tshwarella metsi kapa metsi le dimatlafatsi di dutla ha bonolo?
Mohlala, jwang ba Napier (Penisetum purpureum) le jwang ba bana (P. purpureum x P. americanum) bo hola hantle mobung o fupileng metsi. Ka hlakoreng le leng, sejo se peo sa serradella se kgona ho phela hantle mobung o lehlabathe o boleng bo tlase.
Ho nosetsa
Na makgulo a tla jalwa ka nako ya pula? Na metsi a teng bakeng sa ho nosetsa? Ebang ho le jwalo, ke mofuta ofe wa ho nosetsa o tla sebediswa? Na o na le disebediswa tse lekaneng tsa ho nosetsa?
Makgulong a dibaka tse ommeng a ratawang Afrika Borwa ke jwang ba mohlomo weeping love grass kapa ‘oulandsgras’ ka puo ya Afrikaans (Eragrostis curvula), hammoho le jwang ba Smuts finger le jwang ba foxtail buffalo kapa ‘bloubuffelsgras’ ka Afrikaans.
Ka sehla sefe?
Ke ka dikgwedi dife moo makgulo a tlang ho hlokeha? Ka lehlabula/mariha/lehwetla/selemo kapa motswako wa dihla? Na a tla fulwa kapa a kotulwe le ho bolokwa?
Na ho tla hlokeha monontsha?
Ho hlokolosi ho hlahloba mobu pele o tshela monontsha ho bona hore ke dimatlafatsi dife tse siyo. Ho tshelwa ha monontsha ka tsela e nepahetseng ho ka eketsa kgolo ya makgulo le boleng hammoho le ho iphumana ha makgulo kamora ho fulwa le ho mamella komello. Ditlamorao tse ntle tsa monontsha di bonwa mobung o motle, eseng mobung o hoholehileng kapa o boleng bo tlase, oo hangata o leng kotsing ya ho dutla ha dimatlafatsi. Dimela tse ding tsa makgulo di hloka ho nontshwa ho kgethehileng jwaloka lesere, ho hlokang phosphorus e lekaneng.
Makgulo a sebedisetswa eng?
Na diphoofolo di tla iswa ho lo fula? Na makgulo a tla sebedisetswa ho fula, furu kapa silage? Silage ke makgulo a sa tswa kotulwa, a bokellwe mme a tlohelwe ho puta.
Makgulo a ka nna a sebedisetswa furu - e leng ho fulwang kamora hoba makgulo a kotulwe/fulwe - kapa haylage - ho batlileng ho tshwana le silage empa ho fokotsehile mongobo le ho puta ho le tlase.
Bakeng sa phoofolo efe?
Na makgulo a tla sebedisetswa diphoofolo tse kang dikgomo,dinku, dipodi kapa motswako wa dikgomo/dinku/dipodi, dipere, alpaca, mebutla kapa bommaditshibana jwaloka dikgoho tse sollang? Dilemo tsa diphoofolo le boemo ba tlhahiso ya diphoofolo e tla ba bofe? Mohlala, na e tla sebedisetswa tlhahiso ya diphoofolo tsa lebese, ho fepa diphoofolo tse nyane kapa tlhokomelo ya diphoofolo tse hodileng?
Translated By Maletsatsi Sejake