Lenyalo Morabeng wa Batswana Tsamaiso ya Mosebetsi wa Lenyalo
Ka tlwaelo mosadi wa pele wa monna o kgethilwe bakeng sa hae; haeba a ka kgona ho fumana basadi ba fetang a le mong, o ikgethela ba bang. Hara dihlopha tse ntle tse nang le thepa e ngata, basadi bao monna eo a neng a amana le bona ba ne ba rata. O ne a rata moradi wa ngwanabo, moradi wa kgaitseli ya ntatae le moradi wa ngwanabo. Ho nyalana le ho qetela ho ne ho bolela hore monyaduwa o tla dula leratong la ntatae le morabo ntatae.
Hangata manyalo a ne a hlophiswa ke dihlopha tsa bo mamane, beng ka yena ba nka bohato. Ho senyeha ha bana ho ne ho tlwaelehile, empa ha ho sa sebediswa. Karolo ya bohlokwa ya ho tsitsa ke ho fetisetsa leruo la monyaduwa (bohadi) lelapeng la monyadi ho ya ho monyaduwa. Lenyalo le ne le sebetsa feela ha bohadi bo ne bo lefshwa. Sena se ne se hlalosa ho fetiswa ha mosadi (ha ho rekwe mosadi) ho sehlopha sa monna wa hae.
Ke feela moo bana bao a ba tswaletseng ba ka bang karolo ya sehlopha sa habo. Haeba mosadi a hloleha ho hlahisa ngwana, sehlopha sa hae se lokela ho mo nkela le moradi wabo rona e mong kapa ho kgutlisa bohadi. Bohadi e ne e ena le dikgomo, le hoja ba bang ba Tswana (Ngwaketse le Kwena ka ho kgetheha) ba ne ba akarelletsa dinku. Kajeno, ha maruo a fetisetswa, ho kopantswe le tefo ya chelete le dikgomo ho dumellwa ke dihlopha.
Palo ya diphoofolo e ne e sa bolehetswe ho buisana empa e ile ya etswa ke batho ba monyadi; ba lelapa la monyaduwa ba ne ba sa bue letho ka taba ena ho ena le ho ipelaetsa haeba ba dumela hore beng ka monyaduwa ba ka kgona ho fana ka ho eketsehileng. Chelete e ne e tlwaelehile ka karolong e le nngwe ha monyaduwa a ilo dula le monna wa hae. Diphoofolo ( palo ya kamehla) di ne di bokellwa ke ntate wa monyaduwa ya ileng a kopa bana babo hore ba tlatse letsoho.
O ne a lebeletse hore phoofolo e nngwe e tswang ho malome wa mme wa ngwana, hobane dikgomo tse amohelwang bakeng sa kgaitsedi ya hae (mme wa monyaduwa) di ne di tlwaetse ho fumana mosadi wa hae. Dikgomo di ne di romelwa ntlong ya ntate wa monyaduwa, moo ba neng ba tshwaretswe teng ka nakwana ke ntatae.
Ha ba se ba atisitse, ntate wa monyaduwa o ba abela hara bana ba hae le motswalle wa monyaduwa wa hae, bao kaofela ha bona ba ka beng ba ile ba koptjwa ho kenya letsoho ho moena wa monyaduwa. Nkgono wa mme wa monyaduwa le morabo rona wa letsibolo ba ne ba ena le dipolelo tse kgethehileng ho feta dikgomo tse amohelwang e le bohadi ba hae.
Sethepu
Ha monna a ne a ena le basadi ba fetang bonngwe, mosadi e mong le e mong o ne a ena le tokelo ya ho ba le ntlo ya hae, masimo, dikgomo le disebediswa tsa lapeng tse sebediswang ke ena le bana ba hae. Leha ho le jwalo, mosadi ya rometsweng ho ya nkela mosadi ya shweleng a se na ngwana, kapa a be le bana bakeng sa mosadi wa nyopa kapa asa tswaleng, o ile a kena ka lapang la mosadi eo a neng a mo nkela sebaka.
Nakong ya lefu la mosadi ya hodileng thepa ya lapa la hae e ne e futsitswe ke bana ba hae, basadi ba sethepu ba ne ba tlwaelehile ho etswa ka mokgwa wa ho beta (eseng lenyalo), nnete e ileng ya siya boemo ba ho pheha kgang, haholo-holo kamora lefu la monna.
Mosadi wa pele a betrothed o ne a reretswe hore e be yena ya phahameng ka ho fetisisa, le mora wa hae wa letsibolo e leng mojalefa wa boemo le thepa e sa beheng ya ntatae. Leha ho le jwalo, diqabang ka ho ba le maemo hangata di ile tsa latela lefu la motho ya matla jwaloka bara ba hae ba pele ka basadi ba hae ba neng ba itshetlehile ka tokelo ya ho ba mojalefa a maholo.
Ha puso ya kgethollo e ne e fana ka matla a kgethehileng ho baeta-pele, ba bang ba ditsebi tsa thuto ya ditsebi ba ile ba iphumana ba tshwerwe ditabeng tse jwalo, esita le lekgotleng, kaha banna ba ne ba ena le tokelo ya ho atleha bo-ntata bona ho ba marena mme ba etela ditsebi tsa batho hore ba netefatse dipolelo tsa bona tsa hore ke mara wa pele wa masadi a moholo.
Translated by Sebongile Sonopo