Dinotsi le Sebopeho sa Tshebetso

©Éric Tourneret

Mahe a dinotsi ke dikokwana-hloko tsa sechaba mme a dula dikolone tse kgolo. Kolone e nngwe le e nngwe e na le basadi ba nonneng (mofumahadi) le dinotsi tse dikete tse sebetsang dlinama tse sa hlabang), empa dikgwedi tse seng kae nakong ya lehlabula kolone e tla ba le makgolo a seng makae a banna ba tsejwang e le dirone. Ka tlwaelo, ha ho na dirone kolone nakong ya dikgwedi tsa mariha. Nakong ya lehlabula, ho ka ba le baahi ba 50 000 - 60 000 ba kolone, hammoho le dirone le mofumahadi.
Ho fihlela bosiu boholo ba kolone ba ntlafaditse bacha, (mahe, di-larvae, di-puppa), ka kakaretso ba tsejwang e le bana. Tsena di hodisitswe ka dihlahiswa tsa boka, tse nang le di baka tsa dijo tsa kolone. Nakong ya mariha, ho hidisa bana ho fokotseha kapa ho emisa mme kolone e phela hodima dijo (mahe a dinotsi le peo e phofshoana) e bokelletse le ho bolokwa nakong ya lehlabula.
Selemong se setle, moahi wa dinotsi o kgona ho nka mahe a dinotsi a feteletseng ho tloha kolone, a siya sebaka se lekaneng hore kolone e pholohe ka dikgwedi tse batang ho fihlela ka selemo se latelang.

Ditho tsa Dinotsi Koloni

©Waugsberg

Nako ya dinotsi ya mahe a dinotsi e na le dihlopha tse pedi tsa basadi, mofumahadi le dinotsi. Banna ba tsejwa e le dinotsi tsa dirone. Tsela e tlwaelehileng ya mahe a dinotsi a tshwana le a dikokonyana tse ding, empa dikarolo tse ding tse tharo (mosebeletsi, mofumahadi le dirone) di na le mehaho e kgethehileng e ikamahanyang le mesebetsi ya bona e kgethehileng.
Nakong ya basebetsi ba lehlabula ba dinotsi ba phela dibeke tse ka bang 6, empa mariha ba e-na le mosebetsi o fokolang wa ho etsa, ba ka phela dikhwedi tse 6. Mofumahadi ke setho se seholohadi sa kolone mme o phela dilemo tse mmalwa. Mosebetsi wa hae ke ho beha mahe ho hlahisa dinotsi tse ngata. Ke yena feela ya dinotsi, e ka behe mahe a lenngweng. Nako ya hae e telele e na le mahe a bomme a hlahisang mahe a mangata ka nako e telele. Mofumahadi o kgona ho tseba hore na ho na le thobalano efe eo e hlahisang ka yona ka ho laola mahe ao behileng. Lehe le nang le manyolo le tla fetoha dinotsi tse tshehadi (mosebeletsi kapa mofumahali) le mahe a sa sebelisoeng a hlahisoe e le banna (drones). E na le taolo ena ke sa bohlokwa bakeng sa boiketlo ba kolone, kaha kolone e tlameha ho ba le baahi ba bangata ba basebetsi ho phetha mosebetsi o mongata.

©Chris Daly

Dirone e kgolo ho feta mosebeletsi, empa ha e le kgolo jwaloka mofumahadi. Karolo ya bona e le dinotsi tsa banna e le kolone ke ho nyalana le mofumahadi e le hore a ka beha mahe a behilweng. Ditho tsa thoone tsa dirone di nka karolo e kgolo ya mpa. Dirone di phela ka dikgwedi tse mmalwa nakong ya lehlabula, empa ho kgethwa ka ntle ho kolone ha mariha a fihla.
Basebetsi ba sebedisa dinotsi tse ngata tse kang ho hlwekisa disele, ho fepa bana, ho hlahisa boka ba dinotsi, ho haha di khombo ho fokotsa monoba, ho lebela monyako, ho iphedisa bakeng sa dijo le ho lokisa lero la dinotsi. Mesebetsi ya dinotsi e amana le dilemo. Ka mohlala, basebeletsi ba banyenyane ka ho fetisisa ba tlwaetse ho hloekisa ka hara kolone ha basebetsi ba kgale ka ho fetisisa ke di-forajere.

Dinotsi Afrika Borwa

Ho na le mefuta e mengata e sa tshwaneng ya mahe a dinotsi le hokang dijalo mme di fapane ka mebala, boitshwaro, tlhahiso le ho hanyetsa dikokonyana le maloetse. Dinotsi tse ding di na le matla a bonolo ebile di bonolo ho laola ha ba bang ba le mabifi ebile ha ba nahane
Ho latela South African Bee Industry Organization (SABIO), Afrika Borwa ho na le mefuta e mmedi ya matswallwa a sebaka seo, Apis mellifera Scutellata (kapa "linotši tsa Afrika") le Apis mellifera Capensis (kapa "bee ea Cape"). Kgase ya Kapa e dula dibakeng tsa fynbos tsa Bophirimela le Kapa Borwa. Nonyana ya Afrika e dula karolong e ka leboya ho sebaka sena, empa ho na le ho phunyeletsa dibakeng tse pedi mme mona ke dinotsi tsa Kapa le mefuta e mengata ya dinotsi tsa Afrika.
Kgama ya Kapa e atisa ho ba bonolo ebile e lefifi ho feta dinotsi tsa Afrika. E ikgethang ka hore dinotsi tsa basebetsi ba Kapa di ka hlahisa bana ba banna le ba basadi ka kolone, e se e se mofumahadi. Dikotlolo tsa Kapa di ka nka dikarolo tsa dinotsi tsa Afrika le dinotsi tsa Kapa mosebeletsi o hlaselang le ho beha mahe a tsona.
Nono ya Afrika e bohale ebile e hlahisa dijalo tse kgolo tsa mahe a dinotsi. E na le ditho tse ngata tsa mmala o mosehla o bapiswang le dinotsi tsa Kapa. Dinotsi tsa basebetwi ba Afrika ha ba na tshwaetso ha mofumahadi a le teng empa a ka beha mahe a sa sebedisoeng, a dirone.

Translated by Sebongile Sonopo