Sive sema Ndebele sase Ningizimu Afrika

© Dr Peter Magubane

Imvelaphi yema Ndebele

Ngesikhatsi sandvulo selishumi nesikhombisa, emaNdebele ahlukana nabomzala bawo lababaNguni base mnceleni, lebebatawuba yincenye yebukhosi bemaZulu. Ngaphansi kwemholi musi, le Sive semaNdebele sahambela indzawo, sitikhulisa enyakatfo lesekhona-nalamuhla ePitoli.

Musi kutsiwa bekangumholi lobekahlakaniphile, le kukhatsateka kwakhe kwekucala kwakukuphila kwetintfo takhe kanye nekuvikeleka kwato kutsi kungatfolwa bomakhelwane labanemandla.

Musi bekatsembele ebuhlobeni hhayi ekulweni kute atfole lakufunako. Njengemholi lebekahlonishwa ngekutiveka kwakhe lokunembeko, ucatjangwa kutsi watfola kutetsemba kubantfu bemaSotho lelapho yena kanye nebantfu bakhe batfola kuhlala.

Letive ta Hlukana

Kwatsi nakushona Musi, umfana wakhe lomdzala, Manala, wabekwa njengesikhulu. Loku kwaliswa ngulomunye umfana wakhe lobekasakhulile, Ndzundza, umphumela wekungavani phakatsi kwalaba lababili kwahlukanisa lama Ndebele labekabambene ayintfo yinye.

Kwase ke kusuka imphi lembi kakhulu futsi, lokwaba ngumzukuzuku ngengati, Ndzundza wehlulwa wase ufakwa endizeni. Yena nebalandzeli bakhe bahamba bacondza ngasemphumalanga, bahlala etindzaweni letiphakeme tase Mfuleni iSteelpoort endzaweni lebitwa ngekutsi ku KwaSimkhulu, dvute ne Belfast lesekhona-nalamuhla, kwase Manala wabekwa njengeSikhulu endzaweni ya babe wakhe.

Nomakunjalo, akubanga sikhatsi lesinganani ngaphambi kwemisindvo wemacembu lamancane lamabili, lebekaholwa ngulamanye emadvodzana lamabili, lokwahlukanisa umsumpe wemaNdebele. Licembu le Kekana lasuka lacondza ngasenyakatfo lafike lahlala esigodzini lesisekhona-nalamuhla eZebediela, kwatsi lelesinye sicephu, lebesingaphansi kwa Dlomo, sabuyela emphumalanga lapho khona lamaNdebele avela khona.

Translated by Phindile Malotana