Rooibos (Aspalathus linearis) ke lešokošokwane la monawa le setlogo ka dithabeng tša Kapa Bodikela gomme e nna ka Aforika Borwa. E gola go fihla 1,5 m ka botelele gomme e na le makala a mantšhi a tshesane a botala bja go phatsima, matlakala a go swana le nalete.
Matlakala (makala a ripiwa 50 cm go tloga fase) a bunwa ebe a sepela tšhepedišo ya setšo ya go titiyelwa ya go akaretša go gobatša le go kolobetša matlakala ka meetse le go dumelela go titiyela diiri tše 12. Bofetoši bja oksiteišene bo a direga gomme matlakala a fetola mmala go tšaw go motala go ya go o mo tsothwa. Sa mafelelo, rooibos e a alwa letšatšing gore e ome.
Rooibos ey tala (ye e sa titiyelwago) e ya bunwa, ya ripiwa gomme ya omišwa ka bjako ntle le go titiyelwa, poelo ya gona ya ba tee ya mmala wa seetša go fapana le rooibos ya tlwaelo.
Teye ya go hloka khafeini ye e tsebjago go ba le dithoto tša kalafo go akaretšwa le go fokotša ditiragalo tša kankere. E bolokegile go šomišwa baneng gomme e šomišwa go alafa go bolawa ke mala, go selekega ga letlalo le dišwana tša leiri. Di-Polyphenol (dikhemikhale tša tlhago le dithoto tša thibela mpholo) ka rooibos go na le dithoto tša thibela thurugo, thibela tšhwaetšo le thibela-phetogo e bile e ka šireletša mmele go tšwa go tša go se tlwaelege ga tša go lokologa tšeo di ka hlolago kankere le bolwetši bja pelo.
Rooibos ke mothopo wo mo botse wa dithibela mpholo gomme ke mothopo o le teye fela o tsebjago bjalo ka thibela mpholo ye maatla aspalathin, eo e ka thušago go alafa tekanyetšo ya maemo a bolwetši bja swikiri le go kaonafatša go monwa ga swikiri.
Teye e ka thuša go fokotša kgatelelo ya madi, e šoma bjalo ka pilisi ya go imolla mafahla go imolla mathata a go hema le go thuša le ka go diragala ga HDL kholesterolo (kholesterolo ye botse). Rooibos e na le eisiti ya haedroksi le zinki (Zn) yeo e ka thušogo malwetšeng a letlalo go swana le thala le sekgalaka gomme e ka imolla phišo ya letšatši. Dithibela mpholo ka rooibos di fokotša lebelo la tshepedišo ya go tšofala ka go beya bogareng tša go se tlwaelege tše lokologilego tšeo di ka senyago letlalo mola maemo a godimo a mankanese (Mn) le kalasiamo (Ca) e ka thuša go aga le go lokiša marapo.
Rooibos e hwetšagala ka diteye, ditlhantšhetšo tša monkgo o monate le ditsopolwa (e ya tologa ka meetseng a go fiša goba a go tonya) le ditšhomišo tšeo di ka sepelago go go e šomiša ka diteyeng tša lehlwa, bjalo ka tatsofatši le ka ditlolong.
Sebjalo se ikamantšha ga botse ka dinageng tša maemo a go oma gomme se rata mabu a sehlaba le a go monwa gabotse le pH ya 4,5 go ya go 5,5. Peu e bjalwa ka mepetong ya peu goba dibjalo di ka phatlalatšwa ka dikalana. Tšiye ke sesenyi se se golo gammogo le mosela wa pere, ngwang yeo e melago khauswi le rooibos. Wo o swanetše go tlošwa ka seatla goba semotšhene.
Molaetša wa Temoša Kalafong
Tshedimošo ke ya mabaka a tša thuto le tša tshedimošo fela gomme e ka se hlathollwe bjalo ka keletšo ya kalafo. Tshedimošo ga se ya go ikemišetša go tloša keletšo ya kalafo ye e abiwago ke bašomi ba tlhokomelo ya maphelo.
Translated by Lawrence Ndou