Serapana sa ka Richtersveld

Tlhago ya go Fapafapana ye e Makatšago

©Jacques Marais

Tlhago ya go fapafapana ya ka Richtersveld le Namaqualand ke ye e makatšago. Eupša se ke selete se se omilego sa palo fase pula ya ngwaga ya go ka ba dimilemetara tše 150, ka go rialo seo se e dira gore e be leganata. Gape e fiša kudu, ke selemo dithempheretša gantšhi di namelela go ya ka digrata tše 50. Ka fao, go direga bjang gore lefelo leo le sa omogelego batho le be le thuše bohwa bjo humilego bja dibjalo tša go phekola?
Gabotse, go na le maemo a klelaemate ao kwanego go hlama Eden ye e sego ya go fapana.
Selo sa mathomo se se bohlokwa go se akanya ke Moya wa go tonya Benguela, o fokelago ka tsela yeo e yago leboa go ya godimo lebopong la bodikela la khonthinente ya fase. Benguela e tloga ka seleteng sa Antarctic, fao meetse a lego borutho a Atlantic a tswakanago le Lewatle. La Borwa la go ba lehlwa. Kopano ye e hlola go ruthetša meetse a go tonya le go nwelela, gomme e hlola ‘go namelela’ ga meetse a go tonya, a phepo ya go nona go tšwa ka fase ga mawatle a ka borwa. Diphefo tše maatla go tšwa Atlantic tshepedišo ya segana ledimo ya go otlela letamong la meetse a go tonya go fihla ka Kapa ya Tshepo ye Botse go bapa le lebopo la ka bodikela. Mafelelong e nyamelela go bapa le mabopo a Angola, ge e kopana le diphefo tše borutho tša ikhweitha.

Phefo ya Benguela

Phefo ya Benguela e na le khuetšo ye kgolo mo tikologong ya khonthinente ya bofase. Meetse a humlego ka phepo a thekga thoto ye kgolo ya diruiwa tša dihlapi tša go phela lewatleng la go bulega, yeo e fotegelang go thekga maedi, dinonyana tša meetse le bophelo bja ka lewatleng. Meetse a bogodimo a go tonya, ao a ka bago digrata tše 5 go tonya go feta meetse a go tloga lebopong ka dilathitšuting tša go lekana, gape e fokotša palo ya moyafalo ye e ka hlagago. Ka lebaka le, pula ye e nago go bapa le lebopo la bodikela ke e fase gomme phefo ka kakaretšo e na le khuetša ‘ya go omiša’ ka seleteng.
Eupša Phefo ya Benguela e na le bohlokwa bja yona ka gore e na le go bea selete ka sekeng. Diphefo tše di fodilego tšeo di fokago go tšwa lewatleng di fokotša thempheretšha ka lebopong le kopanago le lewatle, gomme dilemo ga di fiše kudu le marega ga a tonya go fetiša. Le ge go le bjalo, ka lebaka la dithaba, meboya ya lewatleng ga e tsenelele ka bokagare le dithempheretšha tša selemo ka Richtersveld di ka namelela go feta digrata tše 40.
Phefo ya Benguela gape ke mothopo wa meuwane ye mekoto, ya go imela ke monola gore ka mehla ya go thatologela ka gare go tšwa lebopong.
Meuwane ye eimelago ye e bitšwago malmokkies goba ! hurries ke badudi, e hlamiwa ge moya wa go ba le monola e foka go tšwa ka bodikela gomme e tonyišwa ke meetse a go tonya. Se se gapeletša moya wo borutho go elafatša ka mouwane o mokoto wa go nama godimo ga mafelo a fase a ka mabopong, o khupetša dibjalo le ka mouwane wo o boleta wa monola. O diragala gantšhi ka dikgwedi tša lehlabula, ge mabelo a phefo a le fase, malmokkies tše ke tiragalo ya kgafetšakgafetša le karolo ye bohlokwa ya go sepelelana le monono wa selete.

Malmokkies

Go tshepala ga malmokkies go tlaleletšwa ke paterone ya pula ye e makatšago ya ka mehla. Go fapana le dilete tše dingwe tše leganata, Namaqualand ga e tlaiše ke dinako tše telele tša komelelo. Ka fao, ge pula e le ya fase, ka go kwišišega ke ya go ya go ile gomme se se dumelela dimela go hlohleletša leboo la bophelo bja tšona. Mabaka a leboo la pula ya ka mehla ga a kwešišege botse.
Maemo a klelaemete a bohlokwa a bofelo ao a swarelelago tikologo ya Namaqualand ke Diphefo tša Berg tšeo di okago go tšwa bagreng bja Aforika Borwa ka marega a mangwe le a mangwe. Tiragalo ya semaka ye e hlotšwe ke tšhepedišo ya sele ya kgatelelo ya godimo ya moya o omilego ge o theoga naga godimo ya godimo. Moya ga bjale o gogwa go ya ditshepedišong tša kgatelelo ya fase go bapa le lebopo, e hlola gore kitimela fase meeleng ya thaba ya moela o motelele wa godimo.
Ka ge o thoegela go kgabaganya meedi, moya o a fišwa gomme o ba mathata. Dipoelo ke phefo ya go fiša, ye e omilego yeo e fokago go kgabaganya mabopong dinaga fase. Ka Namaqualand le Richtersveld, Diphefo tša Berg di hlama dithempheretšha tša marega tša borutho tšeo di dumelelago dimela le diphoofolo go hlabolla le go itswala.

Translated by Lawrence Ndou