Go Phuhlama Ga Mapungubwe
Go Senyegile Kae?
Mengwagea ye 75, batho ba Sefoka sa Mapungubwe ba be ba dula mo grand scale. Ba be ba buša mmušo yoo akareditšego 30 000 Square kilometers e bile o bapatšwa kudu mo seleteng, ka setšhaba sa gae le merchants mo sofala le chinuebe. Go tloga fao, dilo kamoka di ile tša senyega. Ka 1290 AD, grand capital e ile ya lahlwa gomme batho ba wa Sefoka sa Mapungubwe ba ile ba phatlalela mo phefong.
Go boima go tšea sephetho ge re lebelela morago mo mengwagakgolo ye sa rekotiwago. Mohlomongwe kgoši ya kgale o hlokofetše ka ntle le go tlogela kgoši yenngwe; mohlamongwe kgoši ye latelago e be e fokola a sa kgone go swara mmušo gabotse; mohlomongwe go be go na le mpherefere magareng ga bogošing; mohlomongwe ba be ba tsenelwa ke morafe yo mongwe (le ge e le gore se ga se kgonege); mohlamongwe toropo ye nngwe e ile ya o laola ditsela tša kgwebo ka ya bogareng; goba mohlomongwe be e le klaemete ye e hlwa e fetoga yeo e tlišitšego mafelelo a Mapungubwe. Taba ya klaemete e bontšha e kgonagala.
Ngwaga wa Phetego ya Themperetšha
Dipego tša tikologo di laetša gore, ka ga 1300 AD, go be go na le ‘Little Ice Age’, ye nnyane fela. E be e le ye lekaneo, go lwantšha phetogo ya bophelo abja prehistoric ya temo ya setšhaba. Pula ye botse ye tšweletšego go tloga mathomong a go oma a nako ya motse wa K2, e tsošološa komelelo ye kgolo mo diketekete tša mengwaga, le noka ya Limpopo ya se hlwa a tshepega, e fula ka go nako ye e sego ya nnete e be e senya dibjalo. Mathata a dijo le a ka no ba a godišitšwe ke hlorišo ys magotlo (rattus-rattus).
Ka phuhlama ya kabo ya dijo, senthara e be hlwa e kgona go swara gomme letlotlo la wa. Bokgoni bja Mapungubwe bja go tšwelapele go bapatša bo ile bja ba boima, le tshepedišo ya mmušo e boima e be e sa ikemišetša go rarolla mathata. E be e le mafelelo a naga Mapungubwe. Ka morago ga tše ka moka, kgoši ga se selo ka ntle le batho ba gagwe.
Ga Go Na Tšwelopele
Ka fao, batho ba Mapungubwe ba tlogetše mabitla a bona a gauta, e be ba tloga go ya go dula go dinagadilete tše mpsha go Borwa le leboabohlabela. Go swana le tlhabologo ye nngwe ye ntši ya kgalekgale, go sepela ga bona go be go le ka pele gomme go ile gwa se be le tšwelopele ya ditšhaba tše di latelago.
Setšo sa bona ga se sa kgotlelela go ya pele, le sebopego sa leina la mapungubwe ga se bonale mo mafelong a mangwe.
Mengwaga ye 700 ye tlago, mmoto wo kgethegilego o beilediphiri tša yona. Ga seya dulwa ke setšhaba se se latelago seo se tsenego mo lefelong leo, gomme pukwana ya boitsebišo ya batho ba Mapungubwe bo ile bja felela bo histori e sa rego selo.
Go bolela nnete, re tseba fela bonnyane ka bona. Mekgwa ya go swana le ya setšo, mmino le ditumelo tša sedumedi ga di tlogela mehlala ya sebopego. Ka fao re ka no phopholetša tlhalošo ya dithoto tša mabitla a go fapana, le go naganela mabapi le dintlha tša bona tša mokgatlo wa leago.
Go bolela nnete, Ga re tsebe gore ba be ba e ipitša bo manag, ka ge ‘Mapungubwe’ e le lereo la sebjalebjale.
Zimbabwe ye Kgolo
Le ge go le bjalo, go naganwa gore ge motsegolo o fedišitšwe, karolo ya setšhaba e ile go toropokgolo te tlagao ya Zimbabwe ye kgolo. Ye e be e le bodulo bjo bo lego gona, bjo ka bago 150 km go ya ka leboa bohlabela, bjo bo be bo na lego setšo sa yona. Ka go wa bja wa bja Mapungubwe, Zimbabwe ye kgolo e ile ya tšea karolo ye bohlokwa ya motheo ya kgwebišano le East Coast. Ge e sa gola, Zimbabwe ye kgolo, e ile ya tšea bontši bja ditšo le sekgoba sa diphapantšho tša Mapungubwe, e be e di godiša, lgo bopa toropokgolo ya maswika e botse, ka maboto a magolo a go tšwalega. Tiragalo ye ya lefase la kgalekgale, gape ke lefelo la Bohwa bja Lefase, e bile e na le histori ya yona ye šoro.
Translated by
Lebogang Sewela
