Ditswalo tša Dipudi tša Setlogo tša Aforika Borwa
Dinaga tša go huduga go tša Bogareng bja Aforika le go hudugela thokong ya borwa go tšhabela ntšhi ya letsetse le malwetši a go tloga kgofeng a go tliša dipudi tša ditsebe tše kopana le tše ditelele.
Dipudi tše di ka phela ka mohuta wa dibjalo tše nyakago le go phologa le go tšweletšwa ka maemong a bogale kudu. Di dula ka sethokgweng sa Kapa Bohlabela ka nageng, temothuo ya dipudi e a atlega. Fa balemirui ba selegae ba humane dipudi tšeo di nago le ditsebe tša godimo “tšeo di butšego” dimela tšeo di hlabago tša themothuo ya dipudi tša masaeboko, dinku le dikgomo.
Dipudi tše tšhweu di be di khethwa ka ge di be di le bonolo go hlaolwa gomme ka pela di tswadiše le pudi ya poo ye e maatla ya mmala wa mebala ye e feleleditšego ka puding ya mathomo ya Maburu ka polaseng ya Kaalplaas kgauswi le Cradock.
Temothuo ye e tseneletšego ka nageng ya tlhago e ya kgonega ka mafelong a magolo a Aforika Borwa e bile e dira sekwi sa ekonomi go kopanya ya go feta mohuta o tee wa diruiwa sa go swana le go akaretša dipudi ka setšhwanso sa diruiwa ka polaseng. Dipudi na le kgonagalo ye kgolo ya tlhabollo; se se akaretša le go fetoga ga temothuo ya dipudi tša tlhago le go tlhabolla ditšweletšwa tša go swana le letlalo.
Dipudi tša Mohuta wa Nguni (Mbuzi)
Mohuta wa Nguni (Mbuzi) wo ke o montšhi kudu go feta mehuta ye mengwe ya dipudi tša tlhago gomme gantšhi e hwetšwa mafelong ao pula e nago ka bontšhi ka Borwa bja Aforika.
Dipudi tša Mbuzi di kgohlaganye le go ba nnyane go ya ka gare ka mmele, ka ditshadi di lego nnyane kudu ge di bapišwa le dipoo. Setšhwanso sa sefahlego se na le go ba sephaphathi goba mokotiana ga nnyane, le ge e le gore dipoo tše dingwe di na le nko ya Maroma ga nnyane. Manaka le ditedu di gona ka bong ka bobedi bong.
Pudi ya Mbuzi ke tswadišo ya mebala ye mentšhi, le mehutahuta ya mebala ye e swanago le moriri o kopana, wa go ba wa go phatshima mokgopheng. Dipudi tše dingwe di ka mela boya bja dipudi ka marega a go tonya.
Pudi ya ka Kapa Bohlabela ya Sethosa
Pudi ya ka Kapa Bohlabela ya Sethosa ke pudi ya go ba bogareng go ya go ba kgolo. Sefahlego ke se se telele le lehutlana le ditsebe tša go ba telele. Manaka a gona ka bong ka bobedi, eupša ditedu le gona ka ditshading ga se gantšhi di lego gona ka ditshading. Ditedu tša dipoo ke tše kgolo. Mehutahuta ya mebala ya go swana le o mo tšhweu, wo moso, botsothwa, le bokhubedu-botsothwa, go ba le mebala ye mebedi goba go feta ya go fapana, e khupeditšwe ka mebala gomme kudukudu ye mebalabala, ya go matšobana le dipaterone tša mabole, le mekgwa ka moka ya kopantšho ya mebala ye. Bontšhi bja dipudi bo na le moriri kopana mokgopheng, wa go phatshima, gomme di sekametše ka go godišeng boya bja dipudi ka marega a go tonya.
Dipudi tša Kapa Leboa tša go Khupetšwa ka Mabala a Mannyane
Pudi ya Go khupetšwa ka Mabala a mannyane ke ya setlogo ka Kapa Leboa mo go omilego gomme e tšerwe ke balemirui ba bahlami go ya Namibia fao balemirui ba bangwe ba di beilego di hlwekile ka Namibia. Ye e khupeditšwego ka mabala a mannyane ke tša go ba le digoba tše botse, pudi ya bogareng le bogolo. E na le ditsebe tše kgolo tše ditelele gomme bong ka bobedi dipoo le le ditshadi di na le manaka. Ditedu di gona dipoong, gammogo le ditshading tše dingwe. Ditedu tše kgolo di na le go ba tše kgolo.
Hlogo le maoto a dipudi tše nago le mabala a mannyane di nyakile go ba le mmala wa go tiya, ka ba le lebala le legolo phahleng magareng ga manaka. Mmele wa yona kamoka ke o motšhweu, o khupeditšwe ka bokhubedu, bokhubedu-botsothwa goba mabala a maso ka methalo ye meso godimo ga boso, le ka pele ga molala. Bontšhi bja dipudi bo na le mekgopha ye phatshimago ye kopana gomme di godiša boya bja dipudi ka marega a go tonya.
Pudi ya Kunene (Kaokoland)
E tlwaela gabotse ka seleteng sa Kunene sa tlelaemete ye šoro ya ka Namibia, pudi ye ke ye mmele wo mosesane o mogolo e tswadišitšwego ka maoto a masesane gantšhi e hwetšwa ka bathong ba nomad ba Himba. Dipudi ke basepedi ba maleba gomme di ka sepela maeto a matelele go hwetša meetse. Dipudi tše di na le difahlego tše disese le manaka a go lekelela a gona ka bong ka bobedi bong k abobedi. Pudi ya Kaokoland ke motswadiši wa mebala ye mentšhi (ya go swana le ya ga khupetšwa ka mebala ye mennyane) ka moriri wa thwii o mo kopana wa go laetse ye mennyanenyana.
Translated by
Lawrence Ndou
