Boitsebišo bja Phukubje ya Bontsho ka Morago

©Shem Compion
Go laola go tsoma ga diphoodolo gabotse, phoofolo ya hlolago tshenyo e swanetše go tsebwa ka go nepa. Maswao a go longwa, tshenyo ya marapo, mekgwa ya go phepo, tsela, diripa tša meriri; ka moka di swanetše go elwa hloko ge go laetša sehlodi.

Phukubje ya Bontsho ka Morago

©Roger de la Harpe
Phukubje ya bontsho ka morago e swana le mpša. E na le mokokotlo wa go ba le marontho a mašweu ka morago, mosela wo montsho le ditsebe tša go šupa tše hubedu. Ba gola go fihla botelela ba go fihla 115 cm, diphoofolo tše kgola tšina di kala magareng ga 7 le 10 kg.
Mehlala ya tšona e swana le ya mpša le sebopego sa oval, e laetša manala, le botelele bja mehlala e fela bophara. Ke diphoofolo tša go rata bošego, go ya ka sehla, di ka šoma ka bo tšona goba bjalo ka karolo ya lapa. Seka sa mathomo seo se bontšhago di mo nakong ya tswadiša ke koketšo ya modumo goba go hemela godimo go tloga ka Mei goba June, modumo o fokotšega ka morago ga tswadiša, gore di fe taetšo ya lefelo la yona. Meduma mo gareng ga letšatši e k aba kgauswi le lefelo la tšona la go robala, eupša meduma mo dinako tše dingwe e ka ba kae goba kae mo mafelong a go tsoma goba mo thoko ga magae a tšona a go fapafapana.
Mo nakong ya ya tswadišo, di šireletša dilete tša yona ebile di kitimiša diphukubje tše nnyane go tšwa dihla tša tswadišo tše fetilego. diphukubje tše tshadi di rwala diphukubje tša bana matšatši a 63, gomme e be di belege go tloga ka kgwedi ya Agostose go Setemere.
Diphukubje tše nnyane di belegwa mo leswiswing, ka tlase ga lešaka la tšona. Tše tshadi di tla dula le tše nnyane mo dibekeng tše tharo tša mathomo goba goba go feta, fao monna a swanetšego go sepela gomme a bowe a tliše dijo. Ka nako ye nngwe ba phukubje ye nnyane go tloga sehleng se se fetilego e tla šoma bjalo ka mothuši le e be e tliša dijo.
Diphukubje tše nnyane di išwa go lefelong le le mpsha ge di ba le dibeke tše nne. Diphukubje tše nnyane di tla dula kgauswi le lefelo la tšona go fihla ge di gola di kgona go utolla le tše kgolo ka Janaware, Febereware. Bana ba phukubje ya bontsho ba ba bagolo ka morago go lekanego go utolla ka bobona ka kgwedi ya Matšhe, Aprele. Ka morago ga se ba tla dula kgauswi le lefelo la motheo, ba šomiša masoba fela ge ba nyaka go fofa.

Go Bolaya le Mokgwa wa Phepo

©Karl Svendsen
Phukubje ya bontsho ka morago gantši ba di kitimiša ditsongwa tša yona e be di loma phoofolo ka thoko ga hlogo ya yona. Go ka ba le maswao a meno magareng ga ditsebe le leihlo la setsongwa, goba tsebe e ka be senyegile. Maswao a go longwa a ka hlaga gape ka morago ga maoto ge se re goba mo udders.
Di na le go bolaya phoofolo e tee ka nako ye tee, ditsongwa do tloga go kwana go dinku tša go fokola le dinku tše kgolo le dikgomo le mamane. Phukubje e ka tlhaselo kgomo ye robetšego fase go dinamane gomme e be di thoma go di ja go dinamane k age di tšwelela goba mo udder ya kgomo le ka gare ga mokaka wa mathoko a maoto a pele.
Mokgwa wa tšona wa phepo ke go thoma go ja ka groin goba mo mpeng, le go tlogela seripa sa letlalo seo se tlogetšwego ka fase. Di tla ntšha mateng a tšona le mpa mo mmeleng e be di ja ditho tša ka gare tša go swana le pelo, sebete le diphio. Dintlha tša marapo a diphoko di ka lewa le tšona. Ga di tloše ditopo go tšwa lefelong la polao.

Taolo

©Shem Compion
Taolo e swanetše go ba go tšeo di hlolago tshenyo. Legora la tšireletšo, leo e lego legora la mesh leo le lego 1,2 m godimo ka pulong ya 74 mm, goba legora la mohlagase, lešata, seetša le menkgo ya tšireletšo, diphoofolo tša go hlokomela, bahlokomedi le go bea leruo ka gare ga lešaka bošego go ka thuša go šitiša tahlego.
Balemi ba ka rata go šomiša tsomo ya bošego goba tsomo le dimpša ka thibela tshenyo ba swanetše go kgopelo tumelelo go tšwa go pabalelo ya bona ya tlhago.

Translated by Lebogang Sewela