Geologie van die Richtersveld

Opwarming

©Jacques Marais

Na 100 miljoen jaar van die aarde se bestaan het die superkontinent van Gondwanaland stadig oor die suidelike poolgebied gedryf, en dik ysplate het die land bedek. Die groewe wat deur hierdie gletsers uitgestrooi word, kan nog by Grasdrift, naby die Richtersveld Nasionale Park en in Nieuwoudtville gesien word. 270 miljoen jaar gelede het die land egter uit die poolgebied verhuis, en dinge het begin opwarm.
Gevolglik het die gletsers begin smelt en agter die gletserafsettings wat die Dwyka-groep ‘trusts’ geword het. Dit was die begin van die Karoo Supergroep, wat oor Suid-Afrika se huidige binneland strek. Hierdie deposito's word oneweredig in die Namakwaland-streek versprei en lê bo-op die Nama-groep van rotse.

Geologiese Onstuimigheid

©Shem Compion

Ongeveer dieselfde tyd as die Dwyka-neerslag was die hele streek onderworpe aan 'n lang tydperk van geologiese onstuimigheid, toe Gondwanaland afgesonder is, in wat nou die Suid-Amerikaanse en Afrika-kontinentale landmassas is. Dit veroorsaak dramatiese vouwerk van rockagene en aansienlik orogeniese (bergbou) aktiwiteite oor die hele streek.
As deel van hierdie omwenteling is 'n groot wasbak oor die Karoo-streek en die suidoostelike dele van Namakaland gevorm. Die Ecca- en Beaufort-groepe is daarna in hierdie wasbak gedeponeer, wat die kelder van baie van die Nama-Karoo-biome vorm.
As deel van hierdie proses het die seevlak ook teruggetrek, om die kusvlaktes bloot te stel, en riviere wat na die nuwe kus afloop, het die opgehefde vlaktes steeds erodeer. Dit het inter alia dannelsen van Visrivier Canyon (grootste op aarde, na Grand Canyon in Noord-Amerika) veroorsaak. Teen hierdie tyd was die Namakaland-streek nogal droog en die nuut-ontplofte mariene terreine het bedek met sanderige afsettings.

Hoeveelhede Diamante

©Nigel J Dennis

Die volgende belangrike fase het ongeveer 120 miljoen jaar gelede plaasgevind, toe 'n reeks van vulkaniese pype hulle weg van die Mantel na die oppervlak gedruk het. Hierdie tregtervormige pype het met groot hoeveelhede diamante met 'n diepte van tot 250 km onder die oppervlak gevorm. Die juwele was omhul in 'n spesiale soort krummelagtige rots genaamd Kimberlite.
Oor die millennia wat gevolg het, is hierdie diamantagtige pype dan geëerodeerd deur riviere (veral die Oranjerivier) en die glinsterende rykdom is weggespoel na die Atlantiese Oseaan. Die diamante is dus langs die oewer van die Oranje en aan die rivier se mond gedeponeer, met die dikste laag diamantgruis vasgelê tussen 15 en 20 miljoen jaar gelede.
100 miljoen jaar gelede het Suid-Amerika en Antarktika geskei van die Afrika-landmassa, en die Afrika-subkontinent, (wat vroeër in die middel van die Gondwana-superkontinent was) omring deur water. Dit het gevolg in die skepping van 'n laagliggende kusvlakte wat geskei is van die hoë interieurplateau deur 'n skerp 'platorand'.

Groot Waterlandgebied

Die rivier wat die Oranje (of Gariep) sou word, was die grootste watermassa in die gebied miljoene jare terug. Dit het ontstaan in die hooglande van Lesotho en het in 'n westelike rigting gevloei om die Atlantiese Oseaan naby die hedendaagse Alexanderbaai te betree. Daarna, ongeveer 65 miljoen jaar gelede, het 'n klein geologiese hik veroorsaak dat Oranje sy vloei rigting verander. Dit het later na die suide verskuif en deur die Koa vallei geloop om die Atlantiese Oseaan naby die mond van die hedendaagse Olifantsrivier te bereik.
Dit het daartoe gelei dat miljoene tonne diamantdraende gruis in die see gespoel het, net om teen die ontluikende noordwestelike Benguela-stroom op te eindig. 50 miljoen jaar later het 'n ander ondergrondse hik egter die Oranje teruggevoer na sy oorspronklike koers deur die Richtersveld na Alexanderbaai.
Die westelike kus van Suid-Afrika het die volgende paar miljoen jaar droër geword. Die Namib-woestyn, een van die wêreld se oudste woestyne, is tussen 25 miljoen en 40 miljoen jaar gelede gevestig. Die koue Benguela-stroom (wat in Antarktika ontstaan het) het 5 miljoen jaar gelede die dominante klimaat invloed geword. Dit het gekom met 'n klimaatsverandering, wat die Namakwaland verander het van 'n somer nedersetting na 'n winterreënvalgebied.

Namakwalandse Kusvlakte

Die laaste groot geologiese ontwikkeling het rondom 5 miljoen jaar gelede begin toe die Namakwalandse kusvlakte opgehef is. Dit het verskeie mariene terreine blootgestel aan die natuur wat geleidelik deur 'n verskeidenheid sandtipes bedek is. Met die sand gemeng was daar egter miljoene van die juweel-kwaliteit diamante wat ons hierbo genoem het, en hierdie gruisbeddens word vandag gulsig ontgin.
Ons moet ook daarop let dat die mariene instellings wat onder water bly, ook diamante bevat, en dit word uitgebuit deur diamantbote wat die waardevolle sand opsuig en dit vervoer na landelike sorterings fasiliteite.
'n Laaste ding om te noem: die mees onlangse formasie van rotse in die omgewing is langs die breedte van die Oranjerivier, waar die laagte van slik opgehoop het as gevolg van oorstroming. Sommige van hierdie banke is 30m hoër as die huidige watervlak, waar die grootste oorstromings in Suid-Afrika plaasvind. Die datering van hierdie rotse toon dat sommige van hierdie vloede meer as 700 jaar gelede plaasgevind het, wat daarop dui dat dit weer kan plaasvind.

Land van Kontraste

Die eindresultaat van die geologiese formasie van Ritchersveld is die landskap wat ons vandag sien: 'n koue kuslyn met 'n wye sandstrandskoonlyn wat afgeskei is van 'n warm, droë interieur in verskeie gebiede van die berge. Dit is inderdaad 'n vreemde land van kontraste, wat rus op 'n storm van vulkaniese stollingsgesteentes, sedimentêre en metamorfiese rotsformasies.
Soos Francois Odendaal en Helen Suich in hul boek oor die Richtersveld skryf: "Daar is min plekke in Suid-Afrika waar so 'n groot aantal geologiese eenhede sigbaar is, en dit is deels die uiteenlopende verskeidenheid rotstipes, sowel as hul gevarieerde aansigte, wat die variasie van habitat in Richtersveld veroorsaak, wat dit inderdaad moontlik maak vir 'n hoë plantdiversiteit om te ontwikkel.

Translated by Hazel Oliver