Oribi

© Nigel Dennis

Dzina

Oribi

Tshivhumbeo

Hetshi tshipuka tshiṱuku tsha luvhilo tshina mukulo na milenzhe misekene. Nḓevhe dzo vulea. Mukumba ndi buraweni nga fhasi hayo ha vha hu tshena. Mutshila wayo wa vha mutsu. Nga hafha hune ha vha na maṱo ndi hune ha vha na dzi glands.
Dza tshinna dzina maṋanga maṱuku na hone ane avha na vhulapfu ha 80-180 mm, ane o tou dzula vhukati. Milenzhe yayo ya phanḓa ndi mihulu u fhirisa ya murahu. Khulwane ya tshinna yo lapfa 600 mm hafha kha mahaḓa ya lemela 14 kg. ya tsadzi yo hula ufhirisa ya tshinna. Ina zwinwe zwine ya zwi sumbedza musi I khakhathini zwine zwa nga u ṱhobila.

Kuḽele

Ndi phukha ine ya ḓi palela ine nga maanḓa ya ḽa dzi forbs, naho I tshi funesa fhethu hune ha vha na miḓalo, ai ḓi tiki nga maḓi ane a khou elelaho.

Kubebele

I beba nga khalanwaha Afrika Tshipembe, I beba nga nwedzi wa ḽara/ṅyendavhusiku. Dzi ya ṱi hwala lwa maḓuvha a 210 ubva hafho ṅwana muthihi a bebiwa. Vhana vha ya dzumbiwa lwa nwedzi woṱhe, mme vha tshi tou vhuya vha tshi I mamisa. Vha pfi vho hula vhana minwedzi miṋa uya kha miṱanu.

Kuitele

Dzi wanala kha lugwada luṱuku lune lwa vha huna ya tshinna tshithihi na dza tsadzi mbili. Hezwi zwigwada zwina vhudi langi zwi ya ḓi lwela zwi vha zwo hula ubva henefha kha 25-100. Hedzi dzine dza vha na vhuḓilangi dzi ya kona u pandela vhana vha tshituka musi vho no hula.
Ngeno vha zwisidzana vha tshilitshiwa u swikela vha tshi ḓo vha na miḓi yavho. Ndi zwa ndeme nga maanḓa uri miṱa heyi I farene ngauralo zwi ya kona u ita na mitambo ine vha vha vha tshi khou pfumbudza hedzi ṱhukhu uri hezwi dzi tshi hula dzi si hangwe mukwita.

Nḓowelo

Dzi funa fhethu hune havha na miḓalo,mahatsini na maḓaka asongo tsitsikanaho.

Hune Dza Wanala Hone

Dzo isiwa nga maanḓa Afrika Tshipembe kha zwipiḓa zwa Eastern Cape, KwaZulu Natal, Mpumalanga na fhethu hune ha vha uri a ho ngo ḓala sa north-eastern Free State na Swaziland. Adzi wanalesi Eastern Caprivi ya Namibia na northern kha zwipida zwa Botswana.

Tshitatisitiki

Dzina ḽa tshi Latini: Ourebia ourebi
Tshileme (tshisadzi): 8-20 kg
Tshileme (tshinna): 11-17 kg
Vhulapfu (tshisadzi): 100 cm
Vhulapfu (tshinna): 100 cm
Tshifhinga tsha u ḓi hwala: Minwedzi ya 7
Mbalo ya vhana: Muthihi
Nzudzanyo: Artiodactyla
Muṱa: Bovidae
Maṋanga: 13 cm (malapfusa -19cm)
Kubebele: Ṅwana muthihin uya bebiwa vhukati ha ṅwedzi wa ṱhangule uya kha ṅwedzi ṅyendavhusiku nga murahu ha u ḓi hwala lwa minwedzi ya 7.

Magannḓisi

Zwikunwe zwo sedza phanḓa. Ndi zwiṱuku sa zwa Steenboks. Milenzhe ya phanḓa yo lapfa.