Dzina
Mvuvhu [Hippopotamus amphibius]Tshivhumbeo
Dzi mvuvhu ndi phukha dzine dza vha uri dzina tshileme, dzine dza lemela henefha kha 2,5 tonnes. Iya kona u tshimbila fhasi maḓini yo ita tshiṅwi ya fhedza mithethe yo no lingana miṱanu.Kuḽele
Nga masiari iya vha yo lala kha maṋi kana tsini na maḓi vhusiku ya vha I tshi khou ḓiphandela zwiḽiwa zwine zwa vha mahatsi henefha tsini na mulambo.Kubebele
Ya tsadzi iya beba ṅwana muthihi kha maḓi a songo tsaho, nga murahu ha u ḓi hwala ha maduvha a 240. Hezwi ya tsadzi I tshi fhedza u beba lwa maḓuvha maṱuku iya dzumba ṅwana, ubva henefho ya kona u ṱuwa nae ya ya u vha na dzinwe. Dza tshisadzi dzi vhibva lwa vhudzekani dzi na minwaha ya sumbe uya kha malo. Kha vhutshilo hayo hoṱhe ya tsadzi iya kona u vha na vhana vha fumi.Vhutshilo hayo hoṱhe ha musi I tshi khou tshila ḓakani vhu angaredzwa henefha kha minwaha ya 35. A zwi anzeli u wanala uri mme a hwale ṅwana wawe. Zwine zwa itea musi hu tshi khou rothola ṅwana uḓo dzula nga phanḓa ha muvhili wawe kha ha mme u itela u tavhela masana. Nga mafhungo a uri ṱhukhu dzi na mivhili miṱuku dzi ya lenga u pfa mufhiso u fhirisa khulwane.
Kuitele
Vhana vha bebeliwa maḓini nahone vha tshi fhedza u bebiwa vha ya kona u bambela nazwezwo vha saathu na kona u tshimbila fhedzi vha kona u bambela. Ndi phukha ine ya vha na maanḓa ya dovha ya bambela nga luvhilo, iya huvhadza arali yo levheliwa kana u huvhadziwa.Nga mulandu wa uri yo hwaliswa vhuḓifhinduleli ha u huvhadziwa ha vhathu na dzinwe khuvhabvu dzo no itea maḓakani ndi zwone zwo itaho uri iwele kha zwipuka zwine zwa vha khombo nga maanḓa Africa, ndi phukha dzine dzi ya tshimbila nga lugwada, iya wanala zwikoloni kha mativha ono bva kha maṱanu uya kha 20.