Winnie Mandela – Vutomi bya khale

A tswariwa e Transkei

©Eric Miller

Hiti 26 September 1936, Nomzamo Winifred Zanyiwe Madikizela u tswariwile e mugangeni wa Bizana laha khale aku vitaniwa Transkei (Eastern Cape). Mhani wa yena, Nomathamsanqa Mzaidume (Gertrude), ari mudyondzisi wa domestic science kasi tata wakwe, Columbus Kokani, ari holobye wa ndzawulo ya vurimi na swihlahla eka mfumo wa Transkei. Winnie ari nwana wa vumune eka vana va nhungu emutini.

Khombo rakona, mhani wa Winnie va vuye va hundza emisaveni hi lembe ra 1944, loko Winnie ari na 8 wa malembe. Hambi swiritano, Winnie aha swikota kuys exikolweni xale hansi e Bizana xikan’we nakuya hetisa tidyondzo tayena tale henhla. Aswinga fani na vana van’wani vavantima hinkarhi lowuya laha Afrika Dzonga, Winnie ukumile dyondzo yakahle swinene.

Nawu lowunga lweriwa swinene wa Bantu Education Act wunghenisiwile loko se yena ari nkulu. U hetisile tidyondzo tayena taka matiriki e Shawsbury e Qunu laha anga dyondza kona vurhangeri. U vuyile ekaya laha anga kuma leswaku tata wa yena a tekile nsati wunwana loyi vange i Hilda Nophikela loyi anga n’wi amukela na vamakwavu wa yena lavan’wani hi mandla mambirhi.

Ntirho wa Winnie wavu Social Worker

©Peter Magubane

E hansi ka kutsundzuxiwa hi tata wakwe, Winnie usukile e Transkei kuya e Johannesburg hi 1953 kuya dyondzela ntirho wa vu social worker. Laha anga fika aya dyondza e Jan Hofmeyr School of Social Work. Hi 1955 u pasile tidyondzo tayena hi swinyeletani laha anga nyikiwa scholarship kuyisa tidyondzo ta yena emahlweni e USA.

Uxi arile, laha anga hlawula ku tirha ntirho wakwe laha tikweni raka vona. Winnie u tekile ntirho wa medical social work exibedlhele xa Johannesburg’s Baragwanath Hospital, laha angava muntima wosungula kutirha ntirho lowu. Uyile emahlweni a ti endlela vito exibedlhele lexiya, a huma eka maphepha hungu lawa aya hlamusela switori swaku suka evuswetini kuya eka ntirho wohumelela swinene.

Ku hlangana na Nelson Mandela

©Eric Miller

Winnie u sungule naku tsakela eka tipolotiki ta tiko xikan’we naku tirha eka tona hinkarhi lowu a tirha exibedlhele xa Baragwanath Hospital, tani hileswi a vone vusiwana lebyi vanhu avari eka byona ema lokixini lawa hitshamaka eka wona. Vulavisisi bya yena eka infantile mortality e lokixini ra Alexandra Township, laha 10 wa mafu eka kutswariwa ka vana va 1000 yangava kona, swi endle leswaku Winnie a pfuleka mahlo hiku pfumala ndzingano e Afrika Dzonga.

innie u kumile tindlela ta ku cinca leswi hinkwaswo naswona atirha eka tipolotiki loko anga se hlangana na Nelson Mandela. Loko ahari e Baragwanath, Winnie atshama eka dormitory yin’we na Adelaide Tshukudu eka yin’wani yati hositele ta vatirhi. Lava vambirhi va hundzuke vanghana votiya.

Tani hileswi vanghana va endlisaka swona, ava dya mabulu kuza kuva vusiku swinene, naswona Adelaide u byele Winnie totala hi muyimeri wa nawu (khale ka president wa ANC Oliver Tambo) loyi Adelaide a lava kutekana nayena, xikan’we na mutirhi kulori wa yena, Nelson Mandela.

Winnie na Nelson va vuye va tihumesa rosungula, vaya e vhengeleni ra Indian ekusuhi na tihofisi ta yena e dorobeni. A hundza Winnie hi 16 wa malembe naswona ari xirho xo hlonipheka eka tipolotiki ta tiko hinkwaro naswona ari mulwela ntshuxeko. Winnie anga chavisiwi hi sweswo naswona hi lembe ra 1957, loko atava an’wi kombele leswaku vatekana,Winnie anga kanakanangi, U pfumerile. Vatekanile hi June lembe leri landzelaka.

Translated by Ike Ngobeni

Winnie Mandela mulwela ntshuxeko hi ndlela yakwe

Kuva u tekanile na nala lonkulu wa xihlawuhlawu answinga olovangi. Nelson Mandela a tshamela kukumeka ari eka bindzu ra ANC, kulwa hi xinawu...more

Winnie Mandela

Winnie Madikizela-Mandela u tsundzukiwa ngopfu kuva ari “Manana wa rixaka” xikan’we na nhlupheko lowu anga hlangana na wona tani hi ns...more