Switsotswani eka tihuku

© Chris Daly

Swatika nyana kususa swigalani kutlula madzedze, leswi endlaka leswaku nsivelo wa swona wuva na nkoka swinene. Swigalani leswi swintsongo swinene loko swipimanyisiwa na madzedze hikwalomu ka millimetre eka kuleha. Leswi swiendla leswaku switika swinene kuvona swigalani leswi, handle kaloko swirikufambafambeni naswona swiri na muhlovo wokarhi. Laha madzedze yangana 6 wamilenge, muxaka lowu wa swigalani loko wukurile wuva wuri na 8 wa milenge kasi leswintsongo swiva swiri na 6 wa milenge. Mixaka yotala ya swona yina xivumbeko xa bolo laha xitlhelaka xiva na ximhandzani emahlweni laha nomo wa xona wunga tumbela kona.

Swilanguteka kufana na yini?

Tinxaka tinharhu leti tivekaka kuva tikarhata tihuku i red mites (also known as chicken mites), northern fowl mites na scaly leg mites.
Red mites iya muxaka wa mpunwa kuya eka kubasa kumbe buraweni hi muhlovor, kambe yatlhela yava yotshuka loku hatimaka kuya eka wasi endzhaku kaloko ya kume ngati eka huku. Switsotswana leswi switshama switumberile nanhlekani kambe swihlasela tihuku navusiku laha switswongaka ngati.
Northern fowl mites, iya muhlovo wa mpunwa kuya eka ntima naswona yatshama yatumberile eka huku himinkarhi hinkwayo. Loko huku yihlaseriwe ngopfu hi muxaka lowu yitikomba hikuva na swicoticoti swantima hikokwalaho ka malongo na matandza lawa ya tshamaka eka tisiva ta tihuku.
Kungari kufana na Northern fowl mites na red mites, scaly leg mites yikarhata milenge ya tihuku ntsena.

Swikoweto swokombisa vukona?

Mahanyelo lawa yotswonga ngati ya switsotswana leswi swati red mites nati northern fowl mites swihetela tihuku matimba, laha ekuheteleleni hutu yiva na mavabyi ya anaemia, leswi swivonaka hiloko huku yisungula kuva na swikoweto swa mavabyi lawa. Tihuku tinga sungula kuva ti ondza swinene nova tikhomiwa hi mavabyi yan’wani. Tisiva ta huku leyingana mavabyi tisiva ta yona tivonaka hiku hluveka nakuva nhlonge yayona yiva na mavala yotshuka.
Switsotswana swa Scaly leg mites switumbela eka nhlonge ya milenge ya tihuku xikan’we na ticondzo hinkwato leswi endlaka leswaku kuva na kupfimba no tsindziyela. Loko huku yinga tshunguriwi yisungula ku loloha yihetelela hikufa.

Translated by Ike Ngobeni