Nelson Mandela Lecture yavuntlhanu

© Eric Miller

Ku Xiximiwa Hiku Suka va Yima

Kuringana ka vun’we, 1 300 wa vanhu vatlakuke eswitulwini swavona va yima e Linder Auditorium yale University ya Witwatersrand e Johannesburg loko wanuna wobasa misisi loyi a ambale mpahla yantima a khwita khwita a khandziya xiteji, nsati wa yena an’wi khome hi voko lerin’wana tani hindlela yon’wi pfuneta. Mavoko ya phokoteriwile ya rhasa swinene.

Wanuna loyi akuri Nelson Mandela naswona ari ekusuhi naku tivisa xivulavuri lexi axita vulavula eka Nelson Mandela Lecture yavuntlhanu, wanuna loyi 'anga fambisa misava' tani hi Matsalani-General wa United Nations (UN) kuringana 10 ra malembe, Kofi Annan, Ntshungu lowukulu wa Afrika Dzonga wukombeta kahle 'rainbow nation' leyi nkulukumba Mandela angayi tisa etikweni hiti10 May 1994 loko ata vekiwa ximfumo tani hi murhangeri wosungula wa wantima eka Afrika Dzonga ya xidimokirasi.

Ntshungu lowu wuyingiserile nkulukumba Annan endzhaku kambe hinkarhi walowo akuri Mandela loyi ava hoxe ngopfu tihlo eka yena no n’witsakela.

Trademark ya Mandela

Mandela, mutlangeri wa siku ra kuvelekiwa ravu 89th loyi alunguteka a tsanile emirini xikan’we no tlangela malembe ya 9th ya nkhuvo wa vukati byakwe eka masiku nyana lawa ya landzelaka, a tekela enhlokweni kuberiwa mavoko hindlela leyi ayi dume leswaku iya yena, nwayitelo wa tintswalo xikan’we no yimisa voko.

Loko ntirho lowu wukarhi wuya emahlweni hi sonto yati 22 July 2007, ku ndhundhuzeriwa no xiximiwa loku aku hlanganisiwile na mavoni exikarhi ka ntshungu lowu awuri eka ndzhawu liya swihumelele kanharhu loko nkulukumba Mandela ati tshuneta swintsongo ekusuhi na laha akuri na xivulavuri xa siku atlhela atlhelela exitulwini xa yena nakona endzhaku nyana ka nkarhi, loko nkulukumba Annan a hetile ku vulavula hivonelo rakwe ra tiko nkulu ra Afrika, loko se asuke exitejini.

Tintlambhi e theatre ati xiximiwi hiku yimeriwa ka mune hivusiku byin’we — kan’we, kumbe kambirhi hixitalo — kambe laha swiendliwe ka mune eka mukhalabya loyi ari eku nwayiteleni. Kuhundza mpimo? Aswitalang, eka tiko leri wanuna loyi anga hoxa xandla swinene hivuswikoti byakwe, kutiyimisela swifambisana na kutwisisa ku antswa eka kupfuna ku fikelela kurhula no nyika matimba kusuka eka mfumo wa voko ra nsimbhi kuya eka lava tshikeleriweke. Ntirho walowo awu vuriwa masingita.

Nelson Mandela wa Ndzivalelano

Afrika Dzonga ariri ekusuhi swinene na nyimpi yaka xin’wana laha akulo yimeriwa munhu un’we ntsena kuva a layita mencisi yivhela yiva yisukile, laha vanhu votala avata lahlekeriwa no vaviseka xikanwe naku onhaka ka tiko. Laha hi laha Mandela anga nghenisa rito rakwe ro horisa no hlohletela ku kondzelela.

Endzhaku ka 27 wa malembe ya ku pfaleriwa kayena ekhotsweni xikan’we naku tshikeleriwa ka ma-Afrika vanwana hi mfumo wa xihlawuhlawu, atava a tirhise matimba lawa ari na wona kuva a rihisela eka vatshikeleri vatihanyi eka mfumo lowunga hundza.

Ematshan’wini ya sweswo u hlawule ndzivalelano, kuhanyisana hi kurhula naku hlohletela lavan’wani kuva vatwisisa leswaku leyi indlela yiri yoxe leyi amukelekaka yo kota kuya emahlweni hi yona. Intiyiso leswaku kunyikiwa matimba swifikelelekile hiku tirhisana na ntwanano wa murhangeri wa lavo basa nkulukumba F.W. de Klerk, kambe loko akungari na Nelson Mandela na moya wakwe wa vun’we, kulwela kurhula navuswikoti byakwe bya vurhangeri, leswi aswitava swinga humelelangi.

Ehandle ka nhlonipho wa malembe yakwe na moya wa ndzivalelano lowu awuhuma eka yena, ntshungu awurikarhi wu tlangela ku rhula naku vilela ka yena eka lavnga talangiki.

Translated by Ike Ngobeni