Ndlela yo byala Sorghum

©Rik Schuiling TropCrop-TCS
Sorghum yi mila hiku hatlisa swinene naswona yilava mahiselo yale henhla swinene kuva mbewu yi mila naku kula, hambi leswi mahiselo yale henhla ya hungutaka mbuyelo. Mahiselo ya 27 kuya 30 °C yalaveka kuva yikula kahle naswona maxelo lawa ya titimelaka yanga vavisa swimilani. Sorghum ayi lavi ku cheletiwa kambe yifanele kubyariwa loko misava yitsakama. Yihanya kahle ku tlula mavele loko kuri na dyandza. Yinga rimiwa hiku cinciwa na swibyariwa swati legume (swotani hiti cowpeas) laha yingata vuyeriwa hi nitrogen leyitisiwaka hiti legume.
Sorghum yi mila eka tindzhawu letingana timpfula kumbe tipfumalekaka naswona yifanele kubyaeriwa exikarhi ka 2.5 cm (kuringana rintiho eka misava yotiyela) kuya eka 5 cm (eka misava ya sandy) hiku enta. Sorghum ayi chavi ndzhawu leyinga thyaka kumbe yingana swidlayi leswi dlayaka swimilani swotala.
Sorghum yi chava swinene ti bacteria na mavabyi lawa ya hangalakaka leswinga endlaka leswaku mbuyelo wuva lowunga tsakisiki, hambi swiritano swinga lawuriwa hiku tirhisa mbewu leyingariki na mavabyi kumbe kubyala leyi tsotsombaka. Veka tihlo eka sorghum kuva u vona Chilo borer, maize stalk borer, aphids, na bollworm.

Ku tshovela Sorghum

Ku tshika swifuwo swinghena swidya i matshovelelo yo chipa swinene yaku tshovela furu- laha swiharhi swingo tidyea hiswoxe! Kutshoveriwa hi muchini swikahle swinene eka silage ya sorghum, kambe loko kutshoveriwa ti grains swinga endliwa hi mavoko kutani tinhloko takona ti omisiwa. Loko kuriku ximilani hinkwaxo xa tsemiwa, xitshike emasin’wini leswaku xikula kuringana 10 - 14 wa masiku kutani xivandliwa ku hambanyisa mbewu kusuka eka ti husks.
Mbewu yifanele ku hlawuriwa- kuva yibasisiwa eka maribye, switsotswana na swilo swinwana swale handle- loko yinga se pakiwa. Hlayisa leyi omeke, yi pakiwa yikhomanile kutani uyi veka ekule swinene na swifuwo kumbe switsotswana. Mbuyelo wa swarihlaza wuta hambana kusuka eka 20t/ha kuya eka 75t/ha ehansi ka xiyimo xa kahle. Sorghum grain yivekiwa kuya hi khwalithi yayona ya malt naswona yakumeka tani hi swakudya, malt kumbe swakudya swa swifuwo.

Translated by Ike Ngobeni