Ku Hlawula Rimbewu ra Tihuku

© Chris Daly

Kuvona rimbewu ra xihukwani swastika swinene, hikuva aswifani nale ka swiharhi swinwana leswi swirho swaswona swokomba rimbewu swinga erivaleni naswona swihatla swivonaka. Kuna kutshemba kuntshwa, xikombiso, hileswaku unga kota ku vona rimbewu ra huku hiku cikinyisa nereta leyi bohiweke hi ntambu ehenhla ka nhloko ya huku. Kutshembiwa leswaku iya xinuna loko ntiko wa nereta wojikajika clockwise kasi iya xisati loko yo jikajika anti-clockwise. Kumbe loko wo khoma huku hitipiku kumbe nhamu, loko yo tlakusa milenge iya xisati kasi loko yinga tlakusi iya xinuna.
Kunwani kutshemba lokunga kona hileswaku rimbewu ringa voniwa hiku langutisa xivumbeko xa tandza, laha leringana xivumbeko xa bolo yamilenge ringana xikukwana xa xinuna kasi ra oval kumbe xirhendzevutani rina xa xisati. Maendlelo lawa yanantiyiso kufana nakuva ku hoxiwa mali emoyeni kutiva leswaku rimbewu ritshamise kuyini laha ku vhumba swona swinga ehenhla swinene ngopfu ngopfu loko uri munhu wa nkateko.
Ndlela leyingana ntiyiso ngopfu yaku kuma rimbewu eka tihuku tirhisa tisiva, kuyi languta le ndzhaku xikan’we naku yima uvona. Tindlela tin’wana tileku endliweni eka kutirhisa tandza kuvona rimbewu ra xikukwani lexingata huma, kambe tindlela leti totala taha durha swinene naswona tilava switirhisiwa swokarhi.

Kuhlawula Rimbewu hi Tisiva

©Chris Daly
Eka yin’wana minkatsakanyo na tinxaka tinwana huku ya xisati yi hatla yi vonaka kutlula ya xinuna. Ya xisati yihatlisa kuva na tisiva eka tipiku tayona kutlula ya xinuna. Hixitalo kuleha ka tisiva tale tipikwini switirhisiwa ku hatlisa kuvona kuhambana eka rimbewu ra tona. Leswi hambi swiritano switala kuhatla swivonaka eka swikukwana leswi swaha ku tlhotlhoriwaka laha kuhambana loku kungata vonaka endzhaku ka mavhiki ya mbirhi.
Mihlovo ya tinxaka tinwana na minkatsakanyo nayona yikombeta rimbewu ra swihukwana. Kuhlanganisa tihuku ta xisati ta muhlovo wa milayeni yobasa na ka ntima na ta xinuna leti pfumalaka milayeni swita endla leswaku vana va xinuna vava na milayeni laha vaxisati vangatava varihava. Leswi fanaka swinga endliwa na hi tihuku ta muhlovo wa nsuku eka ta xisati na ta silivhere eka ta xinuna leswi humesaka muhlovo wobasa onge e cream eka ta xisati kasi nkuku wuva wotshukela nyana. Kasi nkuku wa muhlovo wa nsuku na yaxisati ya silivhere tihumesa ya xisati ya nsuku na nkuku wa silivhere.

Kambas Endzhaku ku Vona Rimbewu

Kulanguta huku endzhaku kuva u vona rimbewu swisunguriwe hi Professor Kiyoshi Masui e Japan hiva 1930s. I ndlela leyi nga tokotiwa swinene leyi katsaka swikambelo swotirhisa matihlo hiku languta huku endzhaku kayona loko kuri na xirho xa rimbewu kumbe kuri hava lexivonakaka onge kulo pfimba nyana. Kuna kwalomu ka 15 wa swivumbeko kuswilangutela.
Lava vanga swidyondzela vakota kutiva rimbewu hixinkarhani laha swingana kwalomu ka 90% kuya eka 95%, kuva na ntiyiso kasi eka lava vanga swidyondzelangiki swiva swiri kwalomu kale hansi ka 70%. Lava vanga tiveki nchumu ava fanelangi kuringeta ku vhumba rimbewu hikuva swinga endla leswaku swihukwani swivaviseka xikanwe na rifu ra swona.

Yima u Vona

©Chris Daly
Ndlela yinwani yaku tiva rimbewu iku yima u vona. Loko swiya swikula, switala kutikomba leswaku hixihi xa xinuna naswona xa xisati hixihi. Kuya hi tsalwa ra Poultry Bulletin, Sexing Chicken, swihukwani swa xinuna swita:
  • Sungula kuhanya xinuna no ringeta kuringa
  • Tisiva taswona tita cincakusuka eka xirhendzevutani kuya eka oval leswi endlekaka ngopfu eka swaxisati loko swiva tihuku letikulu, tisungula ku hatima tilala no tontswa laha enkolweni nale masunguleni ya xipesu.
  • Laha ka chelele nale henhla ka nhloko kuna leswi milaka leswikombetaka leswaku in kuku naswona swikula kuhundza swa mbhaha.
  • Nhloko nayona yakula no bumbula kutlula ya xisati.
  • Muxaka wa tinwana wuna mihlovo leyi unga yilangutelaka kuva u vona rimbewu.

Translated by Ike Ngobeni