Kuzama kuvusa iRobben Island

Sinyatselo sekucala lesiya ekukhululekeni

©Eric Miller
Ngemunyaka wa1986, leminye yemitsetfo yelubanhdlululo yasuswa. Njengalona wekutsatsana kwebatfu belibala lelingafani, kanye nalona bongatsandvwa lewekuphatsa lipasi nawuhamba. Kwekugcina nalokwatfusa bantfu kakhulu kutsi emacembu epolitiki lafana neANC kanye PAC bavumelwa kutsi batimele naMandela wakhululwa ejele.
Leminyaka lesuka ku1990 kuya ekhetfweni la1994 bekusikhatsi semlandvo. Kwaba sikhatsi lapho khona kwatitfwa sikhatsi lesinyenti kukhulunyiswana. Ekugcineni futsi kungekho bekatsembile kwavunyelwana kutsi sesikhatsi sembuso lomusha. Besekusikhatsi sekutsi kube nelishintjo.
Nga 1988, lapho khona Mandela wasuswa wayiswa endlini lephansi ejele laseVictor Verster. Ngalesi sikhatsi besekucalile kuba nemoya welushintjo, nalana Mandela bamunika litfuba lekukhululeka. Wala kukhululwa watsi kuncono kuphume bantfu laboshwe nabo kucala, ati kahle kutsi bangasuke bangasabakhiphi nakungaphuma yena kucala. Vele kwenteka kutsi letinye tiboshwa tikhululwe kancane kancane, tingakatjelwa lutfu kutsi batophuma. Ngamhlaka 2 February 1990, umhlaba wonkhe wabukela Mandela naWinnie baphuma babambane ngetandla.
Emuva kwekwenteka kwaloku letinye tiboshwa ejele tasala timangele futsi tijabulile. Hulumende akashongo lutfo kepha bagcine babakhiphile, ngaphandle kwekubakhulumisa nekubasita, babakhipha bababuyisele emphakatsini.

Kukhululwa Kwetiboshwa Tepolitiki

©Tracey Derrick
Indlela labakhishwa ngayo solo iyakhunjulwa ndlela lengekho kahle. Abazange baniketwa sincephetelo sesikhatsi sabo labasihlalile ejele, abamancane ematfuba emsebenti. Labanye bebaboshiwe bagcine sebasebentisa tidzakamizwa futsi banatsa tjwala.
Nga 1991, tonkhe tiboshwa tepolitiki besetihambile eRobben Island. Lendzawo yacubeka kwaba lijele letigebengu kwaze kwaba ngu 1996, lapho kwaphuma khona sincumo sekulivala, tiboshwa tihambiswe kulelinye lijele. Kutsi kutowentiwani eRobben Island bekungacaci.

Kubaluleka kwe Robben Island

©Roger de la Harpe
Kubaluleka kwalena Island, njengesikhumbuto semzabalazo kanye nekuncoba kukhohlakala kuyabonakala. Kwabese kuphuma sincumo sekutsi lena kutoba yindzawo lefundzisa bantfu ngebubi bekucwasana ngekwesikhumba. Lena ndzawo yavulwa ngalokusemtsetfweni mhlaka 1 January 1997.
Lamuhla, tinkhulungwane tebantfu tivakashela lena ndzawo lebe ilijele lonkhe liviki kutibonele lomlandvo walena ndzawo. Akuhlali kusikhatsi lesihle sekuvakasha kepha kumcoka kutsi wonkhe umuntfu afike kulendzawo. Ngekugcina umlandvo walenadzawo kutowenta siciniseko kutsi umlandvo awuphindzeki.

Translated by Thandokuhle Motha