O ka Thoma Bjang Bolemi bja Dikolobe

©Glenneis Kriel
Ge o thoma bolemi bja dikolobe mo Afrika Borwa o tla hloka leano. Go bolela nnete, se sengwe le se sengwe mabapi le bolemi se swanetše go beakanya, go tšwa go yuniti ya dikolobe go mohlape ka morago ga ntlo ya mong wa lapa yo nyakago go oketša ditseno tša lapa.
Le ge e ka ba polase ye kgolo goba ye nngwe, peakanyo ya motheo ya melawana e a swana. Sa mathomo ke dipoelo tše o di nyakago, le poelo ya mafelelong. Na o nyaka go lema le go rekiša dikolobe? Goba go reka dikolobe, o di godiše e be o di bolaye? Goba go reka le go rekiša dikolobe? Goba go belegiša le go godiša dikolobe tše nnyane go fihla ka nako ya go di bolaya?

Sa bobedi seo o swanetšego go se ela hloko ge o thoma polasa ya dikolobe ke go lekanyetša dinyakwa tša mmaraka; bokgoni ba yona, sehla le phadišano ye e šetšego e le gona.
Sa boraro, akanya kiletšo, melawana, maphelo le melawana ya tikologo, peakanyo ya toropo goba lefelo leo o akanyago go hloma polase ya gago?
Go tloga fao, o dire nakwana ya theko ya tšweletšo. O tla swanela go akanya ditheko tša motheo tša go didirišwa tše tala, meago (go swana le dintlo) di a nyakega, ke bokae mechanization gammogo le palo ya bašomi le bokgoni bja bona bjoo bo nyakago.
Ge e le gore nama ka mafelelong e a rekišwa (nama ya kolobe), beakanya nako ya poloko le bokgoni, go setšidifatši, dinamelwa, diphutheela tše o tla di hlokago.

Thušo ya mašeleng ya polase ya kolobe

Ge o beakanya polase ya kolobe o swanetše go hwetša thušo ya tšhelete go dira kgwebo ye mpsha ka nako ya tlhabollo. Kgato ya tlhabollo e tla akaretša go dira legora, meago dipene le kago ya dintlo, go reka ditlhamo le lokiša mešomo, kabo ya meetse, theko, inšorense, mola o sa lefa ntlo ya gago.
Laetša ka sebaka pele ga ka ba le ditseno gore tšhelete e be botse le go thoma go šalela morago.
Go akanya tseno ya tšhelete ya nnete go bohlokwa, eupša gantši ke karolo ya thulaganyo ya kgwebo. Motho o swanetše go leka go bo laola dithoko tša tšweletšo, tswalo ya dikadimo, tshepedišo ya tshenyegelo, poloko le go tekatekana go tšwa go dithekišo tša ka moso le nako ge mehola le ditshenyegelo di laolega.
Le ge go le bjalo, ge e le gore o mothomi o nyaka go boledišana le methopo ya ditšhelete le go elwa hloko, o swanetše do dira lenaneo le le go hwetša thušo ya ditšhelete go motho yo a tsebago ka ditšhelete, go bohlokwa go swana le ka tabeng ye, ya dikolobe.
Mmogo, ba tla kgona go tšweletša leano la kgwebo leo le tla kgoago go ba tšwediša mo kgatong ya mathomo ya kgwebo ye e atlegago.
Go na le mekgatlo ye mmalwa ye e lego maemong a go thuša le go thekga balemi ba dipolase tše nnyane.
Mmušo wa Afrika Borwa ke baetapele ka lefapheng la tlhatlamo le ya Tona ya Temo bjalo ka bathekgi bja maatla a dipolase le go balemi ba ba hlabologago. Go na le thušo ya tšhelete go tekanyetšong ka ngwaga ka ngwaga ka
Dikgoro tša Temo tša Diprofense, e a fiwa le go šomišwa ka thušo ya dikomiti tša kgatho ya profense yeo e na lefo baemedi ba maleba go tšwa go batsebi bja dipolase. Mekgatlo ye mengwe ya mmušo ya go swana le Kgoro ya Tlhabollo ya Dinagamagae le pušetšo ya naga di na le tema.
Le ge go le bjalo, go na thušo ma mašseleng ya lekanego go fihlelela ngwadišo bjalo mekgatlo ye mengwe e gona, go akaretšwa Land Bank, thušo ya profense go thuša le mebasepala.
Ka kakaretšo, mothomi goba motšweletši nama ya kolobe o swanetše go ikopanya le Kgoro Ya Profense pele go hwetša karolo ya go šoma ka thekgo ya polasa le tlhabollo.

Tlhahlo le keletšo go balemi bja dikolobe ba bafša

©Dr Jim Robinson
Mokgatlo wo o tumilego kudu le wo le go gona ke South African Pork Producers Organisation (SAPPO), fao batšweletši ba bantši ba lego gona. SAPPO gonabjale e oketša maloko gare ga karolo ya mehlape ye mennyane ya dipolase tša kolobe.
SAPPO e na le le seabe go tšhelete ya lekgetho ye e filwego balemi ba kgwebo le ye kgoboketša ya polayo ya kolobe ye tee. Ditšhelete tše di ka gare ga rerišana le mmušo, e thwetšwe tšwetšopele ya intasteri ya nama ya kolobe gomme phesente e lebišwa go tlhabollo ya balemi le ditiro tša go amana le go hlatloša le tlhahlo. Ditšhelete tše ga se tšhelete ya go thuša dikgwebo tše mpsha goba ditshenyegelo mabapi le phepo.
Pig Veterinary Society (PVS) ke sehlopha sa South African Veterinary Association tšeo di šomago ka tirišano ya kgauswi le SAPPO le batšweletšikgwebo ka go rulaganya thuto le keletšo, ditaetšo tša tirišo le ditiragalo tša peakanyo. Dikopano tša tlhahlo tše di lebelela kudu bahloki, tšhireletšo ya diphedi, maphelo, dijo le dintlo tša dikolobe, thibelo ya malwetši le taolo.

Translated by Lebogang Sewela