Taolo ya Kgatelelo ya Monagano ya Diruiwa tša Maphego

© Chris Daly
Dikgogo di ka bonala di le diruiwa tša go thakgala, eupša go na le dintlha tša kgatelelo ya monagano yeo e ka bago le gore di be bonolo go tsenago ke malwetši.

Dijo le Meetse

Furu e ka ba mogateledi wa monagano ge e sa lekane, ge e sa huetšege, go na le phadišano e fetišago ya dijo, dikarolwana tša furu di tshesane kudu goba makwakgwa, goba furu e na le letšwai la godimo. Ye nngwe ya tšona tše e tla ba le seabe se sempe mo go metšweng ga furu, ditlamorago ke gore dinonyana di tla ba le maatla a tlase a go thibela malwetši. Furu ye enago le mouta gape e na le dilo tša mpholo tšeo di ka gatelelago tšhireletšo ya dinonyana.

Se se bua gore ge dinonyana di se na phihlelelo ye e lekanego ya meetse, goba ge meetse a fiša kudu goba ya maemo a fase. Go ya ka Mokgatlho wa Diruiwa tša Maphego wa Aforika Borwa, gamola meetse e ka se hlole kgatelelo ya monagano fela eupša e ka omiša gape le bolwetši bja tselana ya go hema ya dinonyana, go fa botsenela bja diphedinyana tše nnyane tše di ka hlolago bolwetši. Meetse a a tšhilafetšego le ona a ka ba le mehutahuta ya diphedinyana tše nnyane tše di ka hlolago malwetši gammogo le pakteria yeo e ka fokodišago boitšhireletšo bja mmele malwetšing.

Dintlha tša Tikologo

©Chris Daly

Mabone le ka ba mogateledi wa monagano ge dinonyana di se na nako e leswiswi ye e lokanego ya go ikhutša. Go ya ka Mokgatlo wa Maphelo wa Lefase, dinonyana di swanetše go fiwa nako ye e lekanetšego ya go itlwaetša go fetogela go ya botelele bjo bo itšego bja letšatši go somiša ka bokgoni ka dikgatong tša go fapafapana tša tšweletšo gammogo le nakong ya letšatši le letšatši go tloga ka leswiswi go ya leseding le leseding go ya go leswiswi. Mabone a swanetše go phatlaladiwa ka go lekana, ka go sa be le dipatso tše diso bogareng, go thibela go tlala mafelong a bonesetšwago ka kganya gabotse.

Maemo a boso le boleng bja moya gape e ka ye nngwe ya dihlohla. E ka ba bohlale go kgetha ditswadi tše di šomago bokaone ka fase ga maemo a boso bja go fiša, go swana le tše dingwe tša ditswala tša setlogo tša goba melala ye mapono, ge e le gore dinonyana di tla tšweletšwa ka ntle ga selete seo se tlogago se le borutho. Hlokomelo ya godimo ga fao e swanetše go tšewa go netefatša dinonyana di na le phihlelelo ye e lekanego ya moriti le meetse le tšhireletšo phišong go tšwa go ba le khuetšo e mpe ka go tšewa ga dijo.

Kgatelelo ya go tonya e na le khuetšo ye mpe ya maphelong a dinonyane, ka lebaka la gore e dira dinonyana di feletša di hloka maatla kudu go dula di fiša. Mokgwa wo bonolo wa go itemogela kgatelelo ya phišo goba go tonya, ke go lebelela ka maitshwaro a tšona: Dinonyana tše di tonyago le go hlakana mmogo le borutho. Gape di tla ja go feta ka mehla go tlatšeletša ka maatla a di a lahlegetšwego ka maiteko a go dira gore di kue go fiša.

Dinonyana tše di hlakago ka khatelelo ya monagano go tšwa phišong gantšhi e tla hemela godimo le go hema ka bothata. Di tla emiša mapheko a tšona le go tloga go dinonyana tše dingwe gore go dule go fodile gomme di ka ba tša lapa. Kgatelelo ya monagano ya phišo ye kgolo e ka lebiša go tšhologa gammogo le go idibala goba go wa.

Ge ditšweletšo tša diruiwa tša maphego, taolo ya maemo a boso e ka šomišwa go iša dithemperetšha godimo le tlase le maemo a bošidi. Hlokomelo ya godimo e swanetše go elwa hloko go thibela go ba godimo goba go ba ka fase ga moya. Taba ke go fa moya o lekanego le go dumelela go tsenya monola to sepela, eupša ka nako e tee le go efoga le moya.

Go tlošwa ga malao a monola go fokolago go tšwa go didirišwa tša malao, e tla feletša ka maemo a godimo a amonia le go eya pele go ba le kotsi ya godimo ya malwetši a go hema. Ge e le gore maemo ao a ka ntlong ya diruiwa tša maphego o omile kudu, gape go na le kgonagalo ye kgolo ya gore dinonyana di tla selekega ke lerole.

Go Lebana le Malwetši le Dikgofa tše Sepetšago Bolwetši

Go fokola ga kelelatšhila goba taolo ya disenyi e ka baka kgatelelo ya monagano ka go lebantšha dinonyana le dinonyana tša lešoka, magotlo, magotlwana goba dintšhi. Diruiwa tše di ka tšhwenya fela dinonyana, eupša gape di tliša kotši ye kgolo ya bolwetši. Gape dinonyana di ka ba le kgatelela ya monagano ka lebaka la gore di a lwala, yeo e tsebegago bjalo ka kgatelelo ya monagano ka mmele. Go fokotša kgatelelo ya monagano le go thibela hlakahlakano ye kgolo, dinonyana di swanetše go phekolwa ka pela ka moo go kgonegago.

Sekgoba sa Botho le go Swara

©Chris Daly
Sekgoba e ka ba bothata ge dinonyana di tletšego kudu, yeo e tla feletša ka go oketša phadišano ya furu le meetse le ge e ka ba maiswaro a dikharuru. Le dinonyana di ka ba kgatelelong ya monagano ge di swarwa, go kukiwa goba go phekolwa. Bjale batšweletši ba swanetše go akanya go ya ka fao di ka swarwang ka kelohloko go kgonthiša gore di ba le tolokogo ya kgatelela ya monagano ka moo go kgonegago.

Maswao a Kgatelelo ya Monagano

Tše di latelago ke maswao a gore dononyana di ka ba le kgatelelo ya monagano:

Dikgaruru le dintwa
Go ntšha mapheko goba go a lahla
Diphetogo tša khanyog ya dijo – dinonyana ge di ja go feta ka mehla goba ka fase
Go lapa goba dinonyana di hlakahlakana
Boima bja mmele bjo tlase
Go ya tlase ga tšweletšo ya mae go tše di beelago
Malwetši

Translated by Lawrence Ndou