Zwiliwa Zwine zwa Itwa zwa Mbudzi

©Marinda Louw
Mbudzi i wana pfushi ya zwiḽiwa pfuloni zwino i fanela u fhedza tshifhinga tshine tsha swika awara dza rathi uya kha malo nga ḓuvha dzi tshi khou ḽa mahatsi na maṱari. Zwiḽiwa zwine zwa ḽiwa nga mbudzi zwi fanela uvha zwi tshi khou waniwa ḓakani zwi tshi khou langiwa zwi kone u swikelela zwine tshifuwo tsha vha tshi tshi khou ṱoḓa zwone. Arali zwiḽiwa zwi tshi khou fhungudzea nga mulandu wa gomelelo rabulasi u fanela u dzi ṱoḓela zwiḽiwa.
Zwiḽiwa zwa u ṱoḓiwa a zwi vali zwiḽiwa zwa u ḓipalela, zwi tou vala gepe. Zwa u ḓi palela ndi zwone zwithu zwi sa ḓuriho na luthihi u ḓura ha zwiḽiwa ndi muis u tshi vho tou renga zwinwe.
Fhedzi hezwi zwa u rengiwa zwi vha zwa ndeme musi mbudzi is tshi vho vha tsini na u beba. Ufha zwiḽiwa zwi ya ṱoḓa na ya tshinna kana ya tsadzi yo omaho, fhedzi musi yo ḓi hwala zwiḽiwa zwayo zwi fanelwa u engedzwa nga 50%, zwa u fha ya tshinna ndi zwa musi huna gomelelo kana i tshi khou u ṱhavhiwa.

©Marinda Louw
Zwiḽiwa zwa u ṱanganisa zwi fanela uvha zwi na tshaka dzi no swika nṋa uri hu kone uvha na zwiḽiwa zwine zwa vha uri zwi na mutakalo. U tshi nga engedza zwifuwo zwi ya ṱoḓa zwoṱhe maanḓa na protein uri dzi dzule dzi na mutakalo nga mulandu wa hezwi ndi ngazwo zwine dza vha dzi tshi khou ḽa dzi legume. Zwi fanela u dzula zwo thaba u shavhisa uri zwi nga sina, ngeno u tshi ḓo thusa musi hu na gomelelo.
Zwiḽiwa zwa Concentrates,zwi shuma zwi tshi swika 400 g nga ḓuvha kha ya tsadzi i songo ḓi hwalaho. Unga vha wo ṱanganisa zwithu zwivhili kana zwiraru uri hu kone uvha na u lingana ha maanḓa na protein.
Zwiḽiwa zwine zwa vha zwo ḓala mavhele, barley, brewers' grains na mbeu ya seed oil cake meal na grain.
Dzi grain dza halwa ndi dzine dza vha dzo sala musi hu tshi khou vhiliswa halwa.
U isa pfushi ya vhuḓi ya nitrogen na maanḓa kha mbudzi, u fanela u dzi fha urea-molasses block uri dzi ṋanzwe. Zwi ya thusa na kha uri dzi kone u gaya na musi hu tshi khou fhisa. U fanela u zwi litsha zwi tshi kha khonthina kana fhasi uri mbudzi dzoṱhe dzi kone u ṋanzwa musi dzi tshi khou funa.
Maḓi avhuḓi a fanela u dzula a hone kana dza fhiwa luṋa nga ḓuvha na zwigoḓelo zwa maḓi ha vha hu sina dzi algae. U tshi ṱoḓa ndivho nzhisa kha zwiliwa zwa mbudzi dzau u fanela u kwama vhaḓivhi vha zwifuwo na ha u ḽela.
Zwine vha lafhi vha hana zwone: Nḓivho ndi ya zwa pfunzo na ufha vhathu vhuṱanzi azwi faneli u dzhiwa unga zwo ambiwa nga dokotela. Nḓivho hei ayo ngo ḓela uri ni litshe mishonga ya dokotela ni shumise hezwi.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe