Mishumo ya Duvha Linwe na Linwe
Kale vhutshilo ha duvha na duvha kha midi ya maZulu ho vha hu tshi vha hu tshi khou itwa zwithu zwithihi. Ho vha hu tshi vha na u talulwa nga mbeu, minwaha na vhuimo. Vhathannga vhatuku vho vha vha tshi vha vha tshi khou bvisa kholomo vha tshi ya u lisa, vhasidzana vho vha vha tshi vha vha nga tshavho kana vha tshi khou thusa vho mme avho uka madi.
Vhana vha ma Zulu vho vha vha tshi divha daka vha tshi kha di vha vhatuku, vha tshiya kule vha tshi kona u thetshelesa vhabebi vhavho na u pfela vhutungu na dzi nyimelo dzavho. Vha tshi fhedza u la zwiliwa zwa nga matsheloni, vho mme vho vha vha tshi vha vha tshi khou swiela, u tanzwa dzi bodo na minwe mishumo ya mudini. Tshilimo, kale musi hu tshi kha di rothola, vho vha vha tshi ya masimuni vha tshi khou ya u kana zwimela zwavho.
Nga masiari vhathannga vha do vhuya na kholomo dzine dza vha uri dzo hamiwa dangani. Nga murahu ha u hama zwiliwa zwa u thoma zwi ya kona u liwa. Ho vha hu tshi bikelwa tshitangani kha bodo khulwane vhukuma (Ikhanzi). Zwino sa zwino amasi hu vha hu zwone zwiliwa zwavho zwihulwane. O vha a tshi liwa o tou ralo kana o tangana na mavhele kana miroho.
U swika na namusi ndi tshiwe tshiliwa tshihulwane mugayo vha ya kona u zwibveledza kha midi minzhi nga u tou sinda nga matombo. Vhanna vho vha vha sina mishumo minzhi midini vho vha vha tshi fhedza vhunzhi ha tshifhinga tshavho vha tshi khou ita mishumo ya mitangano yavho, ha khosi, kanzhi yo vha i tshi farelwa fhasi ha miri nnda, kana vha tshi khou ita mishumo ya thungo, u fana na u lugisa mirunzi yavho u shuma kha zwa lukanda.
Vhafumakadzi vho vha na, nazwino zwi kha di vha zwo tou ralo vha kha diita malungu ane vha vha vho zwi gudiswa nga vho mme avho. Zwa u ita dzi bodo zwi shuma nga mpho. Mishumo yothe ya dzi thanda i itwa nga vhanna, vhane vhanzhi vha ita zwithu zwinzhi, u fana na dzi mpfo, thirei ya nama, zwa u dzula mafhi, zwine zwa vha zwo olwa na nga zwivhumbiwa zwavhudi vhukuma. Ho vha hu sina zwa u ita zwa u ola ngauri vhathu vho vha vha tshi funa misemelo.
Zwa Blacksmithing ho vha hu mpho yo khetheaho zwa tshiphirini zwo vha zwi tshi iledziwa kha vhathu vha vhanna vha lushaka luthihi. Ho vha hu tshiitwa dzi hoes, mapfumo na zwithu zwihulwane zwa nndwa. Ubva nga vho 1830, tshishumiswa tshihulwane tsha tsimbi tsho vha tshi tshi wanala ngau rengiswa nga vhathu vha vha English na vha Portuguese.
Malungu, zwiambaro, brass na muskets zwo vha zwi tshi shuma nga u shandukiswa nga zwa tsimbi ivory, labour, skins na kholomo. Hezwi zwa u rengisa zwo disa kha vhunwe ha vhukoni, fhedzi tsimbi ine yavha i songo shumiswa ndi yone ine yo vha i tshi tendelwa.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe