Zwoṱhe zwine zwa vha zwo ḽela zwi fanela uvha zwo sekena hune muvhuḓa unga si kone u dzula na hone zwi fanela uvha zwo kulumagiwa. A u sokou ṱavhanya wa shandukisa zwa u zwiḽiwa nga u ṱavhanya, mivhuḓa ya ḓaka iḽa zwiḽiwa zwine zwa vha hone nga khalanwaha. Khalanwaha i shanduka nga zwiṱuku nga zwiṱuku zwino na zwiḽiwa zwi fanela u shanduka nga zwiṱuku nga zwiṱuku.
Maḓi
Maḓi afanela uvha hone tshifhinga tshinwe na tshinwe nahone a fanela uvha o kuna. Arali huna inwe nḓila ya udzi fha maḓi, zwifaro zwa hone zwi fanela uvha zwo kulumagiwa zwi sina zwitzhili.Furu
furu ndi hatsi ha ndeme kha zwiḽiwa zwa muvhuḓa nahone i fanela u dzula i hone tshifhinga tshoṱhe. Hatsi hovhu vhu itwa nga mahatsi o fhambananaho ane avha o omiswa, teff, eragrostis, red orchard grass, oats na mahatsi ane a suvhelela. Huya ṱanganiswa mahatsi manzhi uri akone u ḓifha. Maṱari ano nga parsley na stinging nettles nazwo zwi a ṱanganiswa.Hatsi ha tshilungwa vhu afuniwa vhukuma a vhu tei u fhiwa dza tsadzi dzine dza vha tsini na u beba. Arali ha vhewa tshiṱahani, ṱhodzi dzayo dzi nga ṱhavha vhana kha thumbu vha lovha.
Mahatsi o khwaṱhaho na one ana mutakalo nahone aya ḽela ngazwo asa weli kha dzi furu. Furu dzi fanela uvhewa fhethu hune ho oma na ha u rothola. Furu yo no nga yo sina i khombo nga maanḓa i fanela u bviswa kha dzine dza vha na mutakalo.
Lucerne
Lucerne kha heḽi hu bva protein na hone i fanela u shumiswa sa protein hu sini sa Furu. Yo ḓala protein na hone u sokou ilesa zwi nga vhanga u bva malofha. Huna nḓila nnzhi dzine lucerne ya nga ḽiswa zwone. Lucerne inga liwa i thethe na hone i fanela u ḓivhiwa nga zwiṱuku nga zwiṱuku nga u ṱavhanya nga murahu ha musi yo geriwa ngauri ivha i tshi kha ḓi vha thethe. Wilted lucerne iya vhanga u bva ha malofha nahone iya vhulaha. Naho zwo ralo, nga murahu ha musi ho fhela awara yo ḽiwa zwoṱhe zwo salaho zwi fanela u bviswa zwa laṱiwa.Lucerne iya ḽiwa na musi yo oma. Ngauri hune dza vha dzo ita tshidzhumba tsha zwiliwa iya vha yo oma, lucerne yone i tshi kha ṱari, ndi zwavhuḓi u vhea hatsi heḽi lucerne hay kha khabodo kana kha khothina. Ngauri tshinwe tshifhinga hafha nga nnṱha hu ya wa zwo ldeluwa ha vha hu tambisa masheleni manzhi.
Nḓila ya khwine ya ula dried lucerne ndi u tou i tshetshelela kha tshigoḓelo tshine tsha vha uri tsho kulumagiwa. Lucerne i hone hoṱhe kha vha rengisi nahone inga vala zwiḽiwa zwoṱhe arali yo tou itwa zwavhuḓi, yo kulumagiwa.
U Tou Fombe
Ivha yo tou fombe kha protein ya mivhuḓa ivha i hone hoṱhe ho no wanala zwiḽiwa zwa muvhuḓa, naho zwo ralo zwi a ḓura. Pellets adzi ṱoḓei kha u bvelela ha zwithu zwiṱuku zwine zwa vha zwo ḓi vhudza u tsireledza zwiḽiwa u fhirisa u bveledza zwiḽiwa zwinzhi zwine zwa bviswa zwa ya kule kana zwa rengiswa lwa maṱhakheni.musi pellets kana lucerne pellet yo ṱanganiswa na Furu na miroho hu ya aluwa vhana vhane vha vha na mutakalo.
Vhu ndeme ha zwiḽiwa na vhundeme ha Furu na miroho fhedzi 80 gm (zwi tou nga tshikoti tsha tuna) kha muvhuḓa munwe na munwe nga ḓuvha ndi zwithu zwa u tou thoma uḽa.
Zwiḽiwa Zwidala
Hu sina miroho ine ya tou vha hone kana ngade ya miroho, u tshidza muvhuḓa zwi abala. Tshitshavha na vho rabulasi vhane vha khou ṱoḓa u vhanḓa mivhuḓa ngauri ndi tshone tshithu tsha vha ḓisela ṋama vha fanela uvha na ngade ine ya bveledza kha nwaha woṱhe.Hunga vha huna tshifhinga kha ṅwaha hune ngade ai koni ufha vhathu ṱhoḓea dzavho kana dza zwifuwo zwine zwa vha zwo ḓitika ngazwo kha u tshila. Minwe ya miroho ina mulimo a i faneli u fhiwa muvhuḓa, hezwi hu vha ho kateliwa mazambane, maṱamatisi na rhubarb. Mafhuri, aguash na melon nazwo asi zwavhuḓi kha muvhuḓa.
Miroho ine ya vha ya vhuḓi ndi, carrots, spinach, kale, marog (spinach tsha ḓaka), maṱari a cauliflower na ṱhoho ya cauliflower,broccoli na beetroot. Arali ni sina vhuṱanzi ha miroho miswa, ifhani muvhuḓa tshipiḓa tshiṱuku ni vhone uri i ḓo u funa na. Muvhuḓa kanzhi i mbo ḓi u litsha rali i songo u funa nga maanḓa rali i na nḓala (zwine azwi faneli u itwa).
Maṱari ndi a ndeme u fana na miroho. Maṱari ha tou wela fhedzi kha zwiḽiwa a dovha avha mishonga ya tshithu.
Iyani kha zwa mutakalo uri ni kone u vhonala uri ndi maṱari afhio ane avha a vhuḓi kha muvhuḓa.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe