Dzina
Sable [Hippotragus niger]Tshivhumbeo
Ndi phukha khulwane ine ya vha uri yo nakesa. Ina muvhala mutsu fhedzi nga fhasi hayo ha vha na muvhala mutshena,ngeno kha tshifhaṱuwo tshayo ya vha na mavhala matshena. Ya tshisadzi na vhana dzi na mivhala ya buraweni.Dzoṱhe ya tshinna naya tsadzi dzi na mutalo une wa vha na mavhudzi ubva murahu ha ṱhoho uḓa muṱanani. Mahaḓa aya tshinna vhulapfu hao ndi 1.4 m, ya lemela 270 kg. ya tsadzi ndi ṱhukhu kha ya nduna. Dzothe ya tshinna na ya tsadzi dzi na maṋanga ane avha na lutodzi o kombamaho atshi ya murahu. Maṋanga a khulwane ya tshinna a lapfa 1.2 m.
Maṋanga aya tshisadzi ndi mapfufhi a dovha asekena. Nḓevhe dzo ita tsuku dza pfufhifhala kha hedzila dza Roan antelope. Maṋanga a ṱhukhu aya kona u vhonala I kha ḓi vha na minwedzi mivhili.
Kuḽele
Dzi ḽesa nga maanḓa mahatsi, mahatsi o khwaṱhaho, matsuku na manwe a u fhambana a Brachiaria,Urochloa na Panicum. Na mahololo ane a wanala tsini na maḓi.Ndi phukha ya uḽa mahatsi, I tou kona na u a tupula ubva fhasi ha sala hu sina tshithu. Marambo ane asa vhe mahulwanesa ya a wana fhasi iya di a doba ya ḽa u itela tsukanyo.
Kubebele
Ya tshisadzi I vhibva lwa vhudzekani ina minwaha miraru ya kona u thoma u beba zwenezwo ina minwaha miraru. Iḓi hwala lwa maḓuvha a 270 ya beba ṅwana muthihi ane a lemela 17 kg atshi fhedza u bebiwa.Vhana vha dzumbiwa mahatsini mahulwane lwa vhege mbili vha tshi kha ḓi bva u bebiwa, nga henetsho tshifhinga i ya kona uya I tshi ṱolela vhana vha i vha mamisa na u vha ṱhogomela. Vhana vha kona u funa mahatsi vha tshi kha ḓi vha vhaṱuku, nahone vha aluswa lwa minwedzi ya 8.
Kuitele
Heyi phukha in vhonalesa nga matsheloni na nga tshikovhelelo,dzi nwa maḓi nga masiari. Ndi phukha dzine dza tshimbila nga lugwada. Nga tshifhinga tshine dza tsadzi dza vha dzo ḓi hwala dzi tshimbila nga tsha dzo dza ḓi bvisa kha lugwada luhulwane dza ita lwadzo.Nga zwifhinga zwa vhuria dzi ya kona uya u dzula fhethu ho swaho. Hedzi dzine dza vha dzi khulu ya danga dzi ya kona u pandela hedzi dzine dzi vho hula dzo no vhaho na minwaha miraru dza bva uri dzi yo ita zwadzo, dzi sie hedzi dzine dzi kha ḓi beba.