Mohair kha ḽa Afrika Tshipembe
Mbudzi ṱhukhu dza Angora dzi bva vhukati ha shango ḽa Turkey. Phukha dza u thoma-ya tsadzi nthihi na dza tshinna dza 12- dzo ḓiswa kha ḽa Afrika tshipembe nga 1838, ha mbo ḓi ambiwa uri dzoṱhe dza tshinna dzo vha dzi sina mbebo. Mashudu mavhuya ya tsadzi yo vha yo ḓi hwala ya beba nwana wa ram. Vhunzhi ha dziphukha dzo ḓisiwa kha ḽa Afrika Tshipembe vhukati ha 1857 na 1868 u swikela vha sulta na vha Turkey vha tshi zwiimisa. Ha kona u tumbulwa lushaka lwa Angora nga 1892 dzine ṋamusi dza ḓivhiwa nga Angora Ram Breeders.
Mohair i bveledza dzi angora dzine dza swika 1000 kha mabulasi a Afrika tshipembe. Huna mabulasi ane aswika 700 ane o hula vhukuma zwine zwi ya tenda uri dzi vhe dza u rengisa, ngeno dzo salaho dza 300 dzi tshi tenda uvha vha bveledzi vhaṱuku. Musi mbudzi ya vhuya ha geriwa mavhudzi ambo ḓi dzhiiwa nga vharengisi vha a isa Nelson mandela bay uri aye kha auction.
Mohair u mona na ḽoṱhe ḽa Afrika Tshipembe, dziiswa Nelson Mandela Bay (Port Elizabeth vhupo vhu re kha vunḓu ḽa Eastern Cape province) hune a kona u shumiswa hone.
Port Elizabeth harbour ndi hone hu hoṱhe hune vha kona u ṱuwisa mavhudzi a mbudzi atshiya mashangoḓavha.
Mvumbo ine ya bva kha Mbudzi
Mbudzi dza Angora kha ḽa Afrika tshipembe dzi vha dzi tshi khou bveledzelwa mavhudzi. Iya kona u bvisa dzi fibre dzine dza dudela, dzi sa tou lemelesaho dzine dzi ya kona u omiswa. Iya shumiswa vhukuma kha u ita zwiambaro, u runga ha zwanḓa kana nga mutshini, u ita makhethetsi na dzi nguvho na zwinwe zwinzhi. I ya fhambana vhukuma na ulu ngauri yone ivha i tshi tou vha thethe vhukuma ya dovha ya sekena.
Mbudzi dza Angora dzi ya kona u bveledza mohair dzine dza swika 5kg dzi ṱoḓa u geriwa luvhili nga nwaha musi dzi tshi khou hula vhukati ha 12 na 15 cm, nga minwedzi ya rathi. Khofheni hayo hu fanela u fana ri tshi khou ambela na vhulapfu, i fanela u sumbedza lustre ya vhuḓi na mvumbo ya vhuḓi dza vhofholowa ubva kha mivhala na dzi fibre dza kemp dzi vha dzi tshena, dzi ya kona u ṱanganiswa na khofheni ya phukha ine ya vha yo linganela.
Mohair ine ya vha uri ndi yone yone iḓa nga nḓila mbili - tshivhumbeo tsha spiral na flat- na musi i tshi rengiswa i rengiswa nga dzi grade dzo fhambanaho: ya vhuḓi, ya vhukati na yo khwaṱhaho. Grade kanzhi i kaliwa nga minwaha ya hone.
Cashmere, i bveledzwa ubva kha zwithu zwitete zwa mukumba wa mbudzi, iya bveledzwa i songo tou ḓala kha zwipiḓa zwa iMbuzi tsini na Butterworth Eastern Cape. Vhunzhi ha mbudzi dza mvelo dza cashmere vhukati ha mavhudzi adzo musi hu tshi khou rothola vhuria uri vha kone u tsireledzea, tshilimo vha ya kona u bvisa mavhudzi haya. Mohair musi i tshi khou bveledzwa zwi ya ṱangana na u bveledza ṋama ya mbudzi uri hu kone uvha hu tshi khou dzhena tshelede nwaha woṱhe. Vhundeme ha ṋama u bva kha mbudzi ṱhukhu i vha i ya maimo a nṱha fhedzi mitumbu ndi miṱuku ya dovha ya sekena u fana na ya nngu dzine dza vha dzo ḽiswa u fana.
Translated by
Khalirendwe Nekhavhambe
