Ndila dza u Vhingiwa
Mbingano ine yavha ya u tou nangelwa ho vha hu zwithu zwine zwo doweleya vhukuma kha tshitshavha tsha Basotho na mahosi na vharangaphanda. Vhabebi vha muthannga vho vha vha tshi dzhenelela nga uya kha vhabebi vha wa musidzana. Arali vha tshi khou funa vha ya vha humbela mvuvhelo ya madi. Arali vhabebi vha tshi khou tenda wa muthannga na vhangana vhawe vha do ya vha ya u dalela musidzana lwa mulayo.
Aralo atshi khou tenda wa musidzana uya mufha tshikhafu (Moghaka). U fanela u mufha zwiliwa zwine a tea u zwi hana, ngauri hu do pfi o dela zwiliwa hu si lufuno. Naho huna uri vhuvhili havho vha nga vha vha saathu tangana vha sa divhani, vha vha vha tshi khou tenda tsheyo ye vha do dzhielwa nga vhabebi, fhedzi mathomi hangei vho vha vha tshiita mbingano kana vha ya zwifuna kana avha zwifuni.
Zwazwino ho no vha na u pfesesa-namusi muthu u tou dinangela nahone vhafumakdzi vhanzhi vha songo maliwaho vho no vha vho mme. Kale, mbingano yo vha i tshi khwathisedzwa nga zwine zwa vhidziwa upfi Bohali (lupfumo lwa wa mufumakadzi) lu tshi khou bva kha wa munna. Hunga badelwa dzi kholomo zwi tshi khou amba uri vhana vha do vha kha muta wa ha munna, hu sini ha mmeavho.
Mbalo ya kholomo dza u mala dzo vha dzi tshi swika 20, na donngi nthihi na mbudzi kana nngu dza 10, zwo vha zwi tshi badelwa zwa fhelela. Nga murahu ha musi ho no iswa kholomo dza 10, hu ya kona u iswa dzinwe nga murahu ngauri hu vha ho no vha na matshilisano na vhutama. Kale ho vha hu tshi vha na munyanya wa mbingano nga u tavhanya hu tshi tou fhedziwa u ita zwa u mala. Hu saathu vha na hezwo vhuvhili havho vho vha vha sa tendelwi u ita zwa vhudzekani kana u dzula vhothe.
Namusi vhunzhi ha dzi mbingano dzi vha hone musi munna na vhangana vhawe vho no hwala musidzana (shobel) vha muisa ha havho a tanganedzwa zwa vho tou nga ho no vha na mbingano. Hu nga vhulaiwa tshifuwo uri hu kone u humbulwa hezwi, ngeno zwo teaho zwa u mala zwi tshiiswa hahawe ene ono tuwa.
u thoma ya u mala (Bohali), hu vha hu kholomo dza rathi kana zwine zwa nga kona u dzi renga, hu vha hu u tenda ha wa munna uri ene ono tangana tshihulwane na muthu wawe, fhedzi uvha asina pfanelo ya uri vhana ndi vhawe, uri huvhe na hezwi hu fanela uvha ho bva kholomo dza 10 kana zwine zwa nga dzi renga, zwa kona u divhea na kha tshitshavha.
Vhudifhinduleli ha wa Mufumakadzi
Namusi vhathu vhaswa vhane vha khou fhedza u vhingana vha ya balelwa uvha na mudi wavho. Wa mufumakdzi uya a dzula na vha muta wa munna wawe u fana na vho mazwale. U do bika, athusa na kha mishumo ya nduni aya u shuma na masimuni nga hetsho tshifhinga u fanela uvha atshi khou thonifha mazwale wawe vha mukalaha hezwi hu vha ho katelwa usa vha vhidza nga dzina lavho kana zwine zwa elana nalo.
Kale munna ovha tshi toda tshitentsi tshawe atshi tou fhedza u mala, nga zwituku udo kona u vhina ono imisa yawe nndu. Zwazwino zwitentsi zwi ya konda vhukuma zwi nga mudzhiela na nwaha uri a wane tshitentsi tshawe. Naho zworalo vhunzhi ha vhaselwa vha ya zwihana hezwi vha toda tshitentsi tshavho.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe