Nga 1933, ho wanala mavhiḓa ane a mangadza ane asa ḓivhee vhubvo hao o wanala tsini na tombo ḽa mupo hune havha kha zwithu zwine zwa vha vhukati ha Mapungubwe. Ha wanala na dzi jewelery dzine dza mangadza. Na Tshugulu ine ya mangadza vhukuma yo itwaho nga musuku wo omaho na malungu zwe zwa ḓo ri dzhia zwa ri humisela kha zwa murahu zwa vhadzimu zwa muvhuso wa Mapungubwe. Zwine zwa fhira minwaha ya 70.
Nḓivho yo ḓoweleyaho ya havha vhathu yo vha isa tshili, fhedzi zwino tshiṋori tshavho tsho no tou vha tshihulwane kha mvelo yo tou fombe kha zwa u shandukiswa ha vhupo. Ndi tshiṱori tshine tsho thoma murahu hangei nga vho 1200 AD (zwine zwa vha zwo imela Domini, zwine zwa vha tshi Latin zwine zwa amba uri “minwaha ya murena washu”) musi vha iron age vha tshi khou langiwa nga khosi ya Afrika ine ya vha na maanḓa.
Vhaeni vha thoma uya kha phakha ya hone, vha tshi khou itela uya u guda nga ha holu lushaka lusi tshehoho, nahone vha dzula mbuno dzavho dzi dza uri mulandu tshithu tshihulwane ngaurali tsha phakha ya Transfrontier yo dzhiiwaho nga vho nineties.