Vutomi e Mutini
Ku tswariwa ka n’wana i nkarhi wantsako swinene emutini wa Vatsonga. Hi xitalo munhu lonkulu wa xisati wa xaka, kumbe vavasati van’wana, vapfuneta mhani loyi anga tika eka minkarhi yo hetelela ya ku biha ka yena emirini xikan’we naku chucheka. Vana lavaha kutswariwaka va tshunguriwa hi mirhi na vuhlalu lebyi ambariwaka e nhan’wini kumbe bendlele.
Hintolovelo vamanana va an’wisa kuringana malembe yambirhi yosungula ya vutomi bya n’wana. Loko n’wana a sungula ku famba, ndwhalo waku n’wikurisa wu avelaniwa hi wona exikarhi ka mhani na vasesi lavakulu.
Vana va languteriwa ku endla mintirho yale makaya kusukela vahari vantsongo. Vanhwenyani vapfuna va mhani wavona eka mintirho ya siku na siku, ku kuva tihunyi, kukatsa na kuya ka mati e nambyeni wale kusuhi, kumbe e pompini, laha va rhwalaka mati hi swigubu enhlokweni ya vona. Vafana lavakulu nyana va risa tihomu tale mutini, kasi lavantsongo va risa timbuti.
Eka swiphemu swotala swa khale ka Transvaal kuvuriwa munhu lonkulu awufanele u sungula uya ngomeni. Vafana na vanhwenyani ava yimbisiwa eka mintlawa yo hambana naswona, endzhaku kaloko ku endliwe timfanelo, akuri kona va pfumeleriwaka kuteka kumbe kutekiwa.
Translated by Ike Ngobeni