Ndlela yo Antswisa Rihanyo ra Misava

© Francois Viljoen

Ku hungutiwa ka khwalithi ya misava laha Afrika Dzonga i xixungeto xikulu eka swavurimi bya tiko leri. Tinhlayo kusuka eka vulavisisi byo hambana hambanabyikomba leswaku misava ya Afrika Dzonga ayina swakudya ngopfu-kwalomu ka 58% wa misava yina le hansi ka 0.5% ya carbon, na ntsena 4% yina kutlula 2% organic carbon.
Misava yale henhla leyingana ehansi ka 2% organic material (OM) iytekiwa kufana na misava leyinga fa hikuva ayina swakudya sworinganela (carbon) ku phamela ti microbes. Misava leyinga nale hansi ka 2% OM yilava kunonisiwa. Organic material tikatsa organic matter, soil microbes (yeasts, fungi, bacteria etc.) na manyorho. Leswi hiswona switisaka swakudya emisaveni, microbiological energy naku kota ku khoma swinene mati na swakudya leswivaka kona; swihlohletela kukula ka timintsu, kuvumbeka ka misava swa tlakuka xikanwe na ku engeteleleka eka ku tswongiwa ka mati.
Ku nonisa misava aswi kongomisiwangi eka kuva kuri na swakudya sworinganela ntsena eka nguva yoleyo ntsena, kambe kutshama kurikarhi ku engeteleriwa swakudya eka misava yoleyo. Leswi swiendliwa hikuva kubyariwa manyoro ya rihlaza, ku cinciwa ka swibyariwa naku nonisa misava. Misava yifanele ku ringanela, kungava kuri hi lime, rock phosphate na swakudya swinwana nswa misava leswinga tirhisiwaka kufikelela leswi. E henhla ka hinkwaswo, i ti microbes letinga emisaveni - algae, yeast, fungi nati xikwa – leswi kombisaka ku nona ka misava. Ti microbes tina nkoka swinene eka kuhumelela ka vurimi.
Magoza yankoka kuwa teka ku antswisa rihanyo ra misava:
Tirhisa ti organic material eka misava letingata antswisa kukula ka ti bacteria. Ti microbes - effective microbes (EM) tinga xaviwa naku katsiwa eka misava.
Rima misava hika ntsongo kantsongo. Kurima ngopfu misava swikavanyeta xivumbeko xa misava leswi hungutaka kunona ka misava.
Antswisa ku funengeteka ka misava – misava yifanele ku tshama yi funengertiwe hiswimilani himinkarhi yotala. Leswi swita sivela ku khukhuriwa ka misava, kulahlekeriwa hi mati ka misava lokunga lavekeki xikanwe no kula ka nhova. Leswi swiendla leswaku misava yiva na vuswikoti byo khoma swotala. Misava yinga funengetiwa hi swimilani kumbe byasi lebyi tlhandlekiwaka e henhla, kuya hi leswi swihlamuserisiwaka xiswona laha hansi.
Andzisa nkatsakanyo wa swimilani leswibyariwaka. Bio = Vutomi na divergence = nkatsakanyo. Muhumelerisi ufanele ku ringeta kuva na swifuwo kumbe swibyariwa swotala leswihanyaka eka ndzhawu ya vuhumelerisi kumbe purasi. Leswi swikatsa swimilani, switsotswana na swiharhi, fungi nati bacteria. Loko kuva na swilo swotala leswi hanyaka e purasini, kulawuleka kahle mbango eka swavurimi.

Translated by Ike Ngobeni