Xiyimo xa michini leyi tirhisiwaka. Vuxokoxoko bya misava ya ndzhawu yokarhi, vuswikoti bya ndzhawu leyi faneleke kurimiwa kuya hi ndzhawu naku voyama kayona. Ku khoma ka misava yohambana hambana, kukatsa no tswonga mati xikanwe na ndzulamiso wa misava lowu faneleke ku endliwa swifanele kutekeriwa enhlokweni. Marimelo na muxaka wa wayeni leyingata humelerisiwa kona nalomu yingata xaviseriwa kona. Kurimiwa na tinxaka letinga tekeriwaka enhlokweni kumbe kutirha kahle kuya hi muxaka wa misava. Kufanele kutlhela kulangutiwa swilo swofana na ndzhawu, xivandla xobyalela eka xona, xivandla lexi siyiwaka exikarhi na tlhelo, kuleha ka nsimu xikan’we na nseketelo.
Vunene bya Ndhawu
Kufanele kulangutiwa vuswikoti bya misava – yilulamele madiriva yo endla wayeni kumbe kunga byariwa swimilani swinwana ke? Tindzhawu letingana gwitsi tifanele kuka tinga tirhisiwi kufana na ndzhawu leyiteleke mati, letingana nhlangasi leswi vulaka leswaku tifanele kususiwa mati yalawa kumbe titshikiwa. Tindzhawu tinwana letinga na moya lowu hungaka ngopfu leswingata endla leswaku kukula ka misinya ya madiriva. Tindzhawu leti nga hola swinene hiximumu kutlula letinga ehansi swinene ekusuhi na milambu.Nwalungu wa Afrika Dzonga ka kufumela naswona kutirhisiwa kubyariwa no humelerisa Cabernet, Pinotage, Shiraz na tin’wana tobasa kufana na Chenin Blanc na Chardonnay. Edzongeni hilaha kunga hola nyana naswona laha kubyariwa leto basa letikotaka kuhanya kahle tofana na Sauvignon Blanc na Riesling na letotshuka tani hi Merlot na Pinot Noir. Misava ya sandi yamilambu leyinga nona yinga endla leswaku misinya yikula swinene naswona madiriva yata bola hiku olova. Tiwayeni letotshuka swinga endleka leswaku tiva tingari na muhlovo wotshuka ngopfu hikokwalaho ka swiyimo leswi.
Kusiya Ndhawu Exikarhi ka Mintila
Ku anama ka ntila switaya himisava leyitirhisiweke, kambe swingaha endleka na teretere naswitirhisiwa swinwana swale purasini leswingata tirhisiwa. Ntila lowu wutala kuva kwalomu ka 2.1 m na 3.0 m kambe yitala kuhungutiwa leswaku kutava na ndzhawu yikulu yorima eka yona. Leswi swiendla leswaku kuva na ndzhwu yikulu yavuhumelerisi hi hectare hambi mali yotala ya mbuyelo hi hectare.TKu leha ka ntila naswona swiya hiku kuta tirhisiwa maendlelo wahi ya nseketelo, matirhelo yohunguta marhavi hikuva leswi switiyisisa leswaku kutava na ndzhawu yotani hikwini. Loko kutirhisiwa michini yantshovelo, kufanele kutekeriwa enhlokweni ku anama ka patu. Michini leyi hileyikulu naswona emakumu ka ntila kufanele kuva nandzhawu yakuva yikota ku jika leyinga fanelangiki kuva yiva 6 - 7 wa timitara.
Kusiya Ndhawu Exikarhi ka Misinya
Mpfhuka lowunga kona exikarhi ka misinya wuya hi muxaka wa misava xikan’we na swirimiwa, himarito yanwana ku leha ka misinya yakona. Loko misava yinonile swivula leswaku swimilani swifanele swihambanyisiwa loko swibyariwa. Kasi loko yinga nonanga ngopfu swivula leswaku misinya yifanele kutshunetiwa ekusuhi na kusuhi.Ntoloveto wa Ntila Naku Leha
Tlhelo leri ntila wuyaka eka rona swiya hiuk misava yivoyamele tlhelo rihi, moya, dyambu xikan’we na swibyariwa. Xiave xa moya wotiya na lomu wuyaka kona swina nkoka naswona. Moya lowu hungaka emasinwini yanga endla leswaku matluka yahatlisa ya oma leswinga hungutaka mavabyi ya matluka. Switlhela swiva na xiave eka madiriva naswona akuna kuvavisiwa ngopfu hi moya. Mimoya ya matimba leyihungaka hile matlhelo yanga tshovelela swirhabyana leswaha kulaka emasunguleni ya nguva loko swingase boheleriwa ka tinsimbi ta nseketelo.Matlhavelo ya miseve ya dyambu naku voyama leswi endlaka leswaku misava yikhukhuriwa swina xiave eka ku hlawula laha ntila wufaneleke kuya kona loko kusunguriwa nsimu yintshwa. Tirhisanani na vativi kuva vapfuna kutiva leswaku swifanele switshamisa kuyini kuya himuxaka wokarhi wa madiriva. Maendlelo lawanthswa iku endla mintila yoleha hikuva swichipile naswona mimovha yiteka nkarhi wuntsongo ku jika. Ku leha loku pfumeleriweke ka ntila kufanele kufika 250 watimitara.Translated by Ike Ngobeni