Kusuka e Robben Island kuvuyela e Cape Town

Wooden Boardwalk

©Roger de la Harpe
Vuyeni bya pfumeleriwa ku nghena naku teka swinepe eka tikamara ta Khotso kambe swinepe aswinge hlamuseli ku chavisa lokukulu ka makhotso lawa. Kahle kahle, switika ngopfu kutwisisa leswaku munhu unwana anga humelela kusuka eka ndzhawu leyinga pimanyisiwaka na sirha hivuntsongo naswona a human a mbilu yobasa. Yena (na vabohiwa lavanwana) vakombisa swinene moya wo ala ku hluriwa wa Afrika Dzonga, naswona lowu kulova nkateko swinene kutlula leswi hinga swiehleketisaka xiswona leswaku va humile e khotsweni leriya valanguteka kahle. Switlhela switsakisa swinene leswaku vabohiwa vosungula vati polotiki lava vanga rhangela tiko ra Afrika Dzonga vasungule hikuya e khotsweni kutani vaya e palamende ya tiko ematshanwini yaku swiva hindlela leyinwana.
Endzhaku ka kuvhakela khotso leri, vuyeni byi humesiwa eka ndzhawu leyi byi kongoma eribuweni, laha byingata khandziya xikepe kutlhelela e dorobeni ra Cape Town. Eka nkarhi lowu wokoma ungaha kota ku languta swinwana kumbe ku xava leswi uswitsakelaka, kumbe unga jika jika u olola milenge kwala kusuhi uvona ti penguins letinga kona eka harbour. Ku khandziya xikepe kutlhelela e Cape Town i rendzo leri tsundzukekaka tani hi rendzo ro huma eka xihlala lexiya. Kutlhela kuva nkarhi wakahle waku tshama u ehleketa hileswi unga swivona na leswingavaka swihumelerile e khotsweni leriya. Vanhu vohambana hambana va boheka kuva na matitwelo yohambana hambana eka nkarhi wa vona e Robben Island. Vanwana vanga ehleketa ngopfu hi leswi vaswivoneke kasi vanwana vanga tsakisiwa hileswaku hinkwaswo leswi vabohiwa vangati tsona swona switise mbuyelo wa kahle eka rixaka. Kuna lava swinga vuleku nchumu eka vona lava vangati kumelaka swon’wa naku ehleketa leswaku vaya dya kwihi swakudya swa nimadyambu.

Rendzo leri twisaka kuvava

©Roger de la Harpe
Kambe, matitwelo wahi na wahi ya rendzo ra Robben Island, swisala swiri nakoka leswaku ma Afrika Dzonga hinkwawo vaya teka rendzo leri, xikanwe na vaaki va misava hinkwayo. Hambi loko kuriku u tsakisiwa hi munhu wa ndhuma kunga Mandela, ringeta ku pfuleka uti twisa eka rendzo leri. Leri i rendzo leri tisaka mihloti, naswona vuyeni byinwana byi khomiwe hi mabibi yambilu loko byiri eka rendzo leri exihlaleni. Loko se u tlhelele e Waterfront, kusaseka ka doroba ra Cape Town ka vuya nakambe, naswona ntsako wa Afrika Dzonga leyi ntshuxekeke wuvuyela eka wena. Kambe, loko unga se tlangela ngopfu xidimokirasi lexi hinga eka xona, teka xinkarhana u hleketa hileswi nga hundza.
Hambi leswi swinavetaka swinene kuva u rivala hi matimu ya hina lawa ya vavaka swinene laha unga tsakelaka ku languta ntsako lowungata emakumu, lexi xitava xihoxo lexi unga yaka naxona e sirheni. Ntsena hiku tsundzuka xitori xo leha swinene na nxaniseko, Robben Island yita tiyisisa leswaku dyondzo yoleyo, leyi hakeleriweke hi ngati ya vanhu lava vanga onhangiki nchumu, yihundziseriwa eka rixaka leri taka. Naswona ahi tsundzukeni marito yambirhi ya nkoka lawa yang a tsariwa eka xivatliwa lexi yimeke enyangweni wa Dachau nati nkamba tinwana na Nazi: Plus Jamais – never again.

Translated by Ike Ngobeni