Kukumisisa swiphiqo swa tihuku- hiku tirhisa switwi swinwana

© Chris Daly

Ehandle ko tirhisa matihlo, van’wamapurasi vanga tirhisa switwi swin’wana swa vona ku kumisisa mavabyi no lawula swiphiqo.

Tirhisa tindleve

Yingisela tihuku. Kutshama tiri ekuvekeni matoto i xikombiso lexi kombaka leswaku swinwani aswitshamisekangi. Kungava kuri na mudlayi ekusuhi, tani hi rikhozi kumbe nyoka, leswi endlaka leswaku tihuku tingavi na kurhula, laha nakona tihuku tingatava tikarhi ti tlula tlula kuva tilava vutumbelo.
Unga yingisela na ku hentshemula, ku rila, ku khohlola hambi mahefemulelo yatona leswi nga endliwaka hiku pfaleka ka tiphayiphi to hefemula, toxic ammonia kumbe kuva tilava ku khomiwa hi mavabyi ya Newcastle.

Tirhisa nhompfu

Loko unga khomeki kahle hi moya lowuhungaka exihahlwini, na tihuku natona ati khomeki kahle. Khinsama u fikelela xiyimo xa tihuku, u hefemula moya lowu tiwu hefemulaka. Moya lowu wufanele wuri lowu tengeke naswona tihuku atifanelanga tiva tikarhatiwa hinchumu. Ritshuri lerivaka kona exihahlwini rita endla leswaku tihuku tinga hefemuli kahle naswona ritshuri rero rina switsongwatsongwani swa Escherichia coli, leswinga endlaka leswaku tikhomiwa hi mavabyi yan’wanio.
Kunuha ka ammonia i xikombiso lexikulu xaleswaku moya awu hungu kahle exihahlwini xa tihuku, ku thyaka kumbe kubasisiwa ka mati lawa tin’waka kona mati. Hambi leswi swingataka swinga vavisi tinhompfu kambe swina xiave eka ku hlohlonya ka nhlonge na matihlo. Xiphiqo nkulu hileswaku ammonia yitava yi onhile swinene eka swirho swale henhla leswi tihuku tihefemulaka hiswona loko se ukota ku swinuhetela. Swikukwana swona swi chava ngopfu ammonia kutlula tihuku letikulu.

Tirhisa nomu

Nuhetela no ringa swakudya na mati ya tona. Laha tin’waka kona mati no dyela kona kufanele kubasisiwa kuringanela leswaku na munhu anga n’wa mati yakona. Na laha kuphameriwaka swakudya kufanele kuva tano. Mati aya fanelanga kuva na chlorine yotala hikuva leswi swingava na xiave xobiha swinene eka ndlela leyi tin’waka hakona mati leswinga vangaka swiphiqo swa tinsu.
Swakudya leswitwalaka swingari kahle swingava swiri na mycotoxins, leswivangaka mavabyi no ondzisa tihuku. Loko switele munyu, tihuku tinga khomiwa hinchuluko leswi swingana xiave eka kubasa ka xihahlu. Tsundzuka leswaku swakudya swilahlekeriwa hiswakudya swo aka miri loko swiya swiva swakhale no bola.

Tirhisa mavoko

Ringeta hi voko no languta thyaka. Loko thyaka rakona ritsakama ngopfu, kutiyela kumbe kubakeka, sweswo swikomba leswaku kuna swiphiqo eka kulawuriwa ka thyaka kwala ndzhawini yaleyo leswinga vangaka mavabyi kumbe kuvaviseka ka tihuku.
Tlhela u tlakula tihuku hi mavoko kuva u kambela xiyimo xa timayisele ngopfu ngopfu exifuveni xa tona. Eka huku leyinga hanya kahle, nyama yalaha xifuveni yitava yipfarile marhambu kambe uta kota kutwa marhambu hiletlhelo eka letitivabyaka, letinga kumeki swakudya kahle kumbe kudya swakudya.

Translated by Ike Ngobeni