Tiyindlu tale Kwarrielaagte
Tiyindlu tale Kwarrielaagte i xikombiso xo angarhela xa vaaki xikan’we navun’we exikarhi ka rixaka ra Ntwana. Tiyindlu ta vona i ndzhawu leyikulu ya vaaki naswoan yiyimela misava ya xihundla eka ndyangu lowunga eka ndzhawu leyikulu ya vaaki. Kungheniwa hi nyangwa wun’we lowu tivekaka tani hi khoro (kgoro) ya ndyangu leyi hundzaka hilaha kuhundzaka mani na mani, yitisa kuvonakala eka mimiti yimbirhi kumbe yinharhu.
Vavasati va Ntwana vapfumeleriwa kuva na muti wa vona endzhaku kaloko vatswarile nwana wosungula. Eka xiyimo lexi wanuna angina kutlula nsati wun’we (vavanuna va Ntwana va rhandza ku teka tshengwe), mimiti yimbirhi kumbe yinharhu ya akiwa yilandzelelana. Vavasati va Ntwana vata khavisa maguva ya miti ya vona endzeni nale handle va endla leswaku ku saseka.
Maguva lawa ya endliwaka naku phamiwa hi vavasati, makhumbi lawa ya endliwa hi vulongo na misava kukatsa na maribye. Ya khavisiwa emakumu ka ntshovelo, eku sunguleni kanguva yo oma xikan’we nale xikarhi ka nkarhi waku tshovela swibyariwa naku byariwa ka swibyariwa swa lembe leri landzelaka. Nkhaviso lowu i yinwani ya mintirho yosungula leyi endliwaka hi wansati loko ahaku tekiwa emutini, kambe ahi ntirho lowu lowu endliwaka hi munhu un’we hikuva maxaka ya xisati yakota ku pfuna.
Misava ya mihlovo yotshuka, yobasa na yantima ya hlanganisiwa, laha yitirhisiwaka ku khavisa maguva naswona switirha tani hi nsirhelelo eka vuloyi. Loko mihlovo leyi yihlanganisiwile, vavasati va penda hiyona maguva hiku tirhisa rintiho kumbe rimhandzi.
Swinga fani na mapendelo yama Ndebele lawa ya muhlovo wovangama lowungana kutumbuluxa kotsakisa, maendlelo ya rixaka ra Ntwana rina nkhaviso wo hangalaka, laha ku tirhisiwaka muhlovo wun’we, laha kungana maendlelo ya geometry kumbe milayeni leyi hlanganaka.
Loko xikongomelo nkulu kuri ku khavisa muti, tinxaka ta misava leyi tirhisiwaka titekiwa tiri na murhi lowu sirhelelaka kumbe vuswikoti byo horisa. Muhlovo lowu fanaka (wotshuka, wobasa na wa wasi/wantima) wavuyelela eka ndzhavuko wa switirhisiwa swa rixaka ra Ntwana, xikan’we naswinwana swotala leswi fambelanaka na vutumbuluxi kumbe swivonaka hi mihlovo leyi yitirhisiwaka ngopfu eka swiyimo swa siku na siku xikan’we na ku phahla.
Hambiswiritano, ntlawa wa vuxaka lebyi nharhu wutekiwa ku hundza eka mhaka ya ngoma kuya eka miphahlo leyi endliwaka evanhwini. Yitlhela yivonaka eka swiambalo swa vavasati va Ntwana, eka vuhlalu lebyinga eswi ambalwini hile mahlweni nale ndzhaku, xikan’we nale ka xiambalo lexifanaka na bilomu lexi ambariwaka hile tlhelo enhlokweni ya wansati wa Ntwana.
Kuyisa emahlweni, leswi swi hlnganeke eka misava leyitirhisiwaka eka maguva ya muti wa Ntwana yina masalamusi yokarhi, vukhongeri byi vula nsirhelelo eka swilo swa ntumbuluko xikan’we naleswi swihlamarisaka leswi vangaka khombo.
Translated by Ike Ngobeni