Hikokwalaho ka yini vurimi bya Organic?

© Participatory Guarantee Systems SA

Xiyimo lexinga kona misava hinkwayo xa swiphiqo swa swakudya na timali xikombeta kahle kutsandzeka ka matirhiselo yati khemikhali eka vurimi ku lwisana na ndlala na vusiwana. Maendlelo lawa yo tirhisa ti khemikhali leti ya hoxa xandla swinene eka global warming xikanwe no lwisana na mbango xikanwe na swilo swantumbuluko swotani hi mati na misava.
Kungetela kwalano, maendlelo lawa yobyala swimilani swinwe swi hoxe xandla eka kuhlaseriwa ka tindlela kumbe maendlelo ya xintu eka swavurimi. Kuna maendlelo yantshwa lawa yanga ku tirhisiweni emisaveni hinkwayo – ‘agro-ecological agriculture’ yile ku gangisiweni xikanwe no tirhisiwa tani hi ndlela yinwana eka kuva kunga tirhisiwi ti khemikhali.
Xikongomelo ikuva ku pfuniwa varimi kuva va tirhisa swilo swantumbuluko leswi endlaka leswaku vakota kulawula mbango hindlela ya kahle yo lawuleka. Vurimi bya organic, hambiswiritano, byiteke goza raku kuma xitifikheti xikanwe naku languta swirimiwa leswi tekeriwaka enhlokweni swinene. Maendlelo lawa ya vurimi bya “organic” byi teka ndlela leyi tekiweke eka swavumaki laha mbuyelo kunga xikongomelo nkulu.
Vurimi bya organic e Afrika Dzonga byina mintlimbo yotala swinene leyi kanetanaka hi yoxe. Xinwana xa swilo leswinga eka kukuma xitifikheti xa organic lexi kanetanaka na milawu ya agro-ecology, naswona himinkarhi yotala, swidurha ngopfu eka varimi lavantsongo.
Minhlangano e Afrika Dzonga, India na Brazil yilanguta eka tindlela tinwana totani hi Participatory Guarantee System (PGS) laha varimi hivoxe vatiyisisaka hivoxe agro-ecological kumbe ntumbuluko wa organic eka swibyariwa swa vona. Leswi swihunguta kuya kuma xitifikheti lexi endliwaka hivanwana leswi durhaka swinene naswona swiveka varimi eka xiyimo xa kahle xo kuma xitifikheti. PGS yitekeriwa enhlokweni swinene misava hinkwayo tani hindlela yinwana kungari nakuya kuma xitifikheti eka vanwana naswona swiva kahle eka varimi lavantsongo.
Vurimi bya organic swihundzuka vurimi swa swimilani na vufuwi bya swiharhi hikurhula laha kunga tirhisiweki tikhemikhali leti vavisaka xikanwe naku tirhisa swilo swa ntumbuluko, xikombiso, swokurisa swimilani, swolawula switsotswana xikanwe naku antswisa miasava.
Mbuyelo wakona i ku humelerisiwa ka swibyariwa swa organic leswingariki na tikhemikhali kumbe ti hormones naswona letingana ti vitamin tale henhla swinene letingariki nati genetically modified organisms (GMOs) – tleswi i swimilani, swiharhi kumbe ti microbes letingana ti genes letinga cinciwa kumbe kuhundzisiwa kusuka eka tinxaka tinwana.

Translated by Ike Ngobeni