Bafuputsi ba Sebakeng Sena
Kgale Afrika Borwa, leha ho le jwalo, tswelo-pele ya saense ya tshusumetso e bonahala e ile ya re feta. Ka 1916, SJ Shand o ile a qala ka ho hlalosa tshebetso eo a neng ae tseba ka ho qhibidiha ha maqhubu ao ae bitsang 'pseudotachylite' empa ha aa ka a hlahisa mohlodi wa seretse se chesang bakeng sa lefika. Tsela ya pele e entsweng ka dipatlisiso tsa dibaka tsa sebaka sena, e entsweng ka 1925, e fihlile qeto ya hore sebaka seo se bakilwe ke ho phatloha ha kgase ya seretse se chesang. Ka 1936, bafuputsi ba babedi ba ile ba fana ka maikutlo a hore tshusumetso e ne e entse hore ho be le marulelo, empa sena se ne se hlokomolohuwa ke bafuputsi ba moo.Kgopiso e ne e le Dome e itshetlehileng ka yona. Tshusumetso e tswang hodimo e ka etsa hore mobu o tsohe jwang? Ka sebele ho phatloha ka hare kapa ho kenella ka hare ho ne ho ka ba bonolo haholo ho hlahisa tshebediso ho feta tshusumetso e ka ntle. Leha ho le jwalo, ka 1947, setsebi se seng sa dintho tsa kgale se bitswang R.A. Daly se ile sa etsa qeto ya hore na kgatello ya phekolo e tla ba efe ka mora hore tshusumetso e ka etsa hore majwe a majwe a fetohe le ho phahamisa mohaho. Modimo wa mehleng ya Afrika Boroa, Alex du toit, o ile a dula a sa kgodisehe mme a tlaleha hore sebaka seo se entswe ka mekgwa ya tectonic.
Kgang e ile ya Tswela Pele
Ka dilemo, kgang e ile ya tswela pele. Maikutlo a machaba a ne a atisa ho sekaseka lehlakoreng la sekolo-tshebetso. Empa bafuputsi ba Afrika Borwa ba ile ba tswela pele ho hlahisa dipampiri tse bontshang hore na e tswa kae (magmatic kapa tectonic). Dilemong tsa bo 1960, tlaleho e tswang ho Geological Survey ya Ottawa e ile ya etsa phapang dipakeng tsa mefuta e mmedi ya dikgalase: tse nang le bophara ba dikhilomithara tse mmalwa, tse neng di atisa ho ba le sebopeho sa boleng bo bonolo, eba le tshebetso e kgolo ya majwe a maholo a dika-dikedilweng molaleng wa dihlopha tse nyane.Sebopeho sena se 'thata' se kentse Vredefort ka mokgwa o phethahetseng. Leha ho le jwalo, bo rasaense ba moo ba ile ba tswela pele ho ya ho bona, ba tshwarela mosebetsing wa setsebi sa machaba sa cryptoexplosion, Walter Bucher, ya ileng a boloka mehaho eo e bakilwe ke ho phatloha ha kgase e chesang e neng e theoha melaong ya bofokodi mpa ya Lefatshe.
Ho Tshoha ha Metamorphics
Ho sa tsotellehe hore na bafuputsi ba moo ba na le maikutlo afe, kutlwisiso ya ho fetoha ha metamorphics e ile ya tswela pele ho hola. Ka 1968, seboka sa machaba se buwang ka taba ena se ile sa tshwarwa, ho bokella ditsebi tse tswang dinaheng tse ngata. Sena se ile sa fana ka tshusumetso ya hore ditsebi di tsosolose tshusumetso mme, dilemong tse mmalwa tse latelang, ho ile ha etswa diteko tse kgolo. Ditlaleho tsa tshimo tse tswang dibakeng tsa lefatshe, ditekanyetso tsa majwe a kgwedi le diphello tsa tlhahlobo ya laboratori di ile tsa tswela pele ho tshehetsana, mme ditekanyo di qala ho lebisa tlhokomelo ho phollo ya maikutlo. Ho elella bofelong ba dilemo tsa bo 1970, mekgwa e 120 e nang le tshusumetso e ne e kgethollwa dikarolong tse sa tshwaneng tsa lefatshe mme ho na le dikarolo tse ngata tsa majwe tse tlwaelehileng ho tse ngata tse hlalositsweng. Majwe ana a ne a bitswa 'impactites' - lentswe le re hopotsang ditho tsa sehlopha sa aerobics, kapa batho ba phahameng haholo.Dilemong tsa bo 1980, ditsebi tse ngata tsa machaba di ne di kgodisehile hore di univesithing tsa dinaheng tse ding di ruta hore Vredefort Dome e bopilwe ka ketsahalo e amang. Empa eseng Afrika Borwa. Mona, ba hlooho di thata (ba etelletswe pele ke setsebi se tummeng sa jeoloji Louis Nicolaysen) ba ile ba boloka tumelo ya bona mohloding o hlakileng wa sebaka seo. Qetellong, seboka se ile sa bitswa ho rarolla ntwa. E ne e tshwaretswe Parys ka 1987 mme ditsebi tsa dikampo tsena tse pedi di ile tsa tshwara seboka. Kopano e ile ya hloleha ho fihlela qeto ya ho qetela, leha ho le jwalo. Ho bolela hore dikgetho di nkilwe qetellong ya seboka mme hanyane boholo ba barupeluwa ba bontshitse tshehetso ya yona ya tshimoloho ya tshohanyetso.