Martial Eagle

© Shem Compion
Martial Eagle.

Lebitso

Ntsu [Polemaetus bellicosus]

Tjhadimeho

Ke mofuta wa ntsu e kgolohadi Aforika ebile e matlahadi, ka bokgoni ba ho diha monna ya emeng. Leotong le leleng, di na le matla a ka roba letshoho la motho. E le ntsu e kgolohadi Aforika, ntsu ena e kala diponto tse 14 (dikilogeramo tse 6.5) ka bolelele ba mapheo bo leng disentimetara tse 195. Ntsu ena e e bolelele bo disentimetara tse di sootho bo botsho ka dimpa tse tshweu ka mereto e metsho, maoto a masweu ka manala a maholo. Ledinyane le fapane haholo le ntsu e hodileng.

Dijo

Bakeng tse ding e atisa ho ja dinonyane tse ding, ho tshwana le kgaka, kgoale, kgupa, le dikgoho. Dinonyane tse boholo bo lekanang le mokotatsie e ka hatjwa ke ntsu. Bakeng tse ding di ja dinyantshi hangata, haholoholo pela le kgama tse nyane. Diphoofolo tse boholo ba namane ya phala e a hatjwa, dtshwene tse ding, mehlomong dipudi, le dikonyana. Dibatana tse tshwanang le letodi e a hatjwa mohlomong phaha le phokojwe; hape le dinoha tse mmalwa le mekgodutswane e meholo. Tsu e tla ja seo se leng teng, ka kgetho ya dinonyane tse tsongwang, pela le dikgoho. Ha e tsejwe e ja sefifi ho hang ka ntle ho dikonyane tse shweleng.

Tswalo

Dihlaha di ahwa difateng, bophahamong ba dimetara tse tsheletseng ho isa ho tse 24 ho tloha lefatsheng, empa e atisa ho hloma sehlaha sefateng se seholo ho feta tse ding, se mmetseng letswapong kapa kgohlong, moo nonyana ena e ka fofa sehlaheng ha bonolo. Ka bobedi, di atisa ho dula sehlaheng se le seng kapa dihlaheng tse pedi, tseo di di sebedisang dilemo tse fapanyang, kapa dilemo tse latelang ho beha mahe ha e le sehlaha se le seng. Dihlaha tsena ke dipopeho tse rapalletseng ka dimetara tse 1.2 ho isa ho dimetara tse 1.8 ebile di botenya ba dimetara tse 1.2, hangata ekare ke basekomo ha di qetwa ho ahwa – di pharame ho feta ho teba. Di ahilwe ka dithupa tse molahare o disentemetara tse 3, ka mahlaku a matala. Di ka sebediswa ke dinonyana tse di tla di latelang dilemo tse ngata tse latelang. Sehla sa kemolo se ka qala nako e feng le e feng ya sehla se dipula le maqalong a sehla se ommeng, kapa qetellong ya sehla se ommeng, nakong tse ding tsa pheto-phetolo ena e ka fetella ho nako tsa dipula. Phuamo e etswa ke dintsu tse tshehadi, empa tse tona di atisa ho dula le tsona. Ntsu e tshehadi e siya madinyana le mahe ho ya iphepa ka ha ha e fepwe ke e tona sehlaheng.
Nako ya phuamo ke matsatsi a 45. Madinyane a fokola ebile a sarelwetse ha a qhotsa, empa a eba mafolofolo ka morao ha matsatsi a 20. Ha a le matsatsi a 32, masiba a qala ho hlaha boyeng, ebile a kwahela mmele wa nonyana ka morao ha matsatsi a 70. Madinyane a fepwa ke mostwadi ho fihlela a le matsatsi a 60, ebile a na le masiba hohle, ha a kgona ho ihaholela nama ka boyona. Qalong ya moo masiba a ho fofa a hlahang teng, ntsu e tshehadi e dula haufi le sehlaha, ha e tona yona e tsoma ebile e tlisa dijo. E tshehadi e tla dula e ntse e fumana dijo ho e tona matsatsi a 5. Ka morao ha moo, e tla itsomela kapa e itlisetse dijo sehlaheng ha e tona e se hlahe haholo. Madinyane a tla hlokomelwa haholo matsatsi a pele ka morao ha a qhotsa, empa ka morao ha matsatsi a 14 ntsu e tshehadi ha e a hlokomele ntle le bosiu. Ntsu e nyane, ka morao ha ho fofa kgetlo la pele (ha e le matsatsi a 100), e ka kgutlela sehlaheng matsatsi a mmalwa, ka mora moo e tla falla. E atisa ho dula haufi le sehlaha nako e nyane, ebile e ka bonwa haufinyana le sona ho fihlela e le dikgwedi tse tsheletseng.

Boitshwaro

E le ntsu e kgolohadi Aforika, ena ke nonyana e phelang maokeng moo diphoofolong tse ding di le siyo le masabasabaneng ohle a Aforika, e fumanwa haholo lehwatateng le ngaleng. Dintsu nakong ya teng e 85% di atisa ho dula lekaleng ha d atisa ho fofa hoseng (10am). Boitshwaro bona ba fetoha ka 3pm ha bo fetollwa ke phumaneho ya mofuthu. Dintsu he di tsejwa ka ho ela hloko ha di ntse di dutse le ho lalla.
Dintsu di tla fofela hodimo le moya o ntse o butswela hodimo di sa tsome, e ntse e fofafofa, empa e ye e tsome ha e ntse e etsa tjena, ka ho bolaya kapa e futuhela ka ho fofela tlase ka lebelo le leholo, kapa ka ho fofela tlase butle ho fihlela e kena morung, lebelo la ha e ntse e theoha le laolwa ke sekgutlo seo mapheo a leng teng mokokotlong. E ka bolaya e ntse e lebeletse e dutse, empa ke hanyane e etsa tjena, bongata ba dipolao ke tse makatsang lehwatateng ke lebelo la teng ho tloha hole.
Dintsu tse pedi di ka phela mmoho sebakeng sa dimaele tse 50, di ntse di tsekela ho sona. Di atisa ho tsoma matsatsi a mmalwa sebakeng se le seng di be di ye ho se seng, ka ha ditletlebo tsa dipolao di ba teng matsatsing a latelanang sebakeng se le seng. E boi ho feta mefuta e meng e meholo ya ntsu ya Aforika, e atisa ho phela hole le moo batho ba leng teng. Le ha e se mofuta o fallang e ka falla haufinyana le hole, ho fihlela dimaele tse makgolo, ebile tse pedi di ka se fumanwe haufi le moo di ahileng sehlaha teng. Ke nonyana e tsomang ka mokgwa e tsoma dinonyana tse ding le dinyantshi tse nyane maokeng, empa e ka tsoma diphoofolo tse batho tse mahaeng, leha e sa di bolaye hangata ka mokgoo ho thwe ka teng. Ke nonyana e ka thusang batho.

E fumanwa kae

Ntsu e ka fumanwa masabasabaneng le maokeng a Aforikaborwa tlase ho Sahara., ho tloha Senegal ho ya Somalia le Kapa borwa. E ka fumanwa hape lehwatateng le dibakeng tse ommeng, empa ha e ke e ya morung, leha e tswala merung ntshing ya mahwatata.

Lebitso la Selatin

Polemaetus bellicosus