Matena le basadi ba golegi
Go tšea motho yo mongwe yo kgethegilego gore monna yoo a dutšego 27 ya mengwaga ya bophelo bja gagwe a tswaletšwe ka kgolegong, motšwasehlabelo wa lenaneo le šoro le bego le le maikemišetšo a lona e bego e le gore a dule le batho ba gagwe ba ikokobeditše ka bogankeng bjo bo felego, go keteka le bahlogadi le basadi ba bagolegi ba gagwe ka matena.
Seo ke se Moprsedidente wa Aforika-Borwa Nelson Rolihlahla Mandela a se dirilego, morago ga mengwaga ye mehlano menyako ya kgolego e butšwe gomme o tšwa e le monna wo lokologilego, ka morago a nameletšwa go ba ka kantorong ye e lego godimo go feta ka moka nageng go seo se hlalošitšwego bjalo ka dikgetho tša mehlolo.
Kgohlagano ya Setšhaba sa Bathobaso – E sego
Mengwageng e se mekae fela pejana basadi ba be ba bonwa ba eme ba tiile mahlakoreng a banna ba bona ge ba dirile ka gare dimpho tša semorafe tšeo ba bego ba di betlile ka fase ga legapi ga molawana wa kgethologanyo — peakanyo ye kgolo ya go dira bontšhi bja batho ba ka nageng go ba 40-million ka kgand gore ba obamele ka fase ga melao ya seatla sa tšhipi tšeo di lahletšwego godimo ga bona le Afrikaner Nationalists ba dimilione tše tharo ba bušago.
Kgohlagano ya basadi setšhaba sa maAforika Borwa sa batho baso e be ese gona --le ge e le gore ba dirilwe gore ba sware diatla tša batseta ba batho baso ka gore ba be wela ka fase ga boitirelo bja "Boditšhabatšhaba" bja maemo a batho. Bathobaso ba Aforika Borwa ba be ba baphaphi ba kota le bageledi ba meetse, ba loketše fela mešomo ya go sere selo ba laetšwe ke melawana yeo banna ba bona ba e hlamilego.
Ka maemo ao go be go sepelelana le tekanyo ya bosadi ya tlhokomelo ya go fapafapana. Gomme ge batho baso ba be sa itshwara bjalo ka mehla goba, go latela go be go na le go kiletšo, go golegwa ka ntlong, kgolego goba lehu. Mopresidente Mandela ka boyena o be a hlokofatšwa kgauswi le seripa sa bophelong bja tše dingwe tša dikotlo tšeo.
O mo tee o ganne
Ke o mo tee fela wa mohlogadi wa kgethologanyo o gannego taletšo ya go matena ka boikokobetšo. Monna wa gagwe, Ngaka Frensch Hendrik Verwoerd, e be e le mohlami wo mogolo, wa kgethologanyo pele ga ge a bolawa ga bohloko ke morumiwa wa go gafa wa palamente ka 1966.
E be e le monna yo a phetšego bophelo bja gagwe bja bogolo a šoma ditsela tša manyoke le mekgwa yeo ka Afrikaner Nationalist ba ka tšweletšago swaro ya tshipi ya bona ka nageng le go ipshina ka ditakatšo tša bona tša mmala ka sehlopheng sa ba megopolo ya bašweu ba bona ya go swana ka diropong tše di tsološitšwego ba ntše ba buna mehola le bophelo bja boiketlo bo dirilwe gore bo kgonege ke bašomi ba batho baso ba tefo ye fase.
Ka mengwaga ye 94, Mdi Betsie Verwoerd o rapeleditše gore go fokola e mo thibela go tšea leeto la go ya Pretoria eupša ka go ba mosadi mogolo wa botho, ka ge e le mosadi, ka go thapiša go gana ka tšhišinyo ya gore o tla thabela go fihlelela Mopresidente ge a ka feta.
Seo se bolela Mopresidente o tla swanelwa ke go lebaka le lengwe la 1 100 km (700 ya dimaele) go Orania ka Karoo ya go oma le go ba lerole ka bofihlelelong bja godimo ka Kapa Leboa, moo Afrikaner Nationalist ba rekile le sebaka se segolo sa naga gomme ba thomile go hloma "toropo ya bašweu fela". Ka mo tshepedišong ye, maMmalabobedi (kopanywa mohlobo batho) bao ba bego ba phela gona ba ile ba ntšhiwa.
Ka kwešišo ya histori ye le go sa dumelele dilo ka moka tša bathobaso — ka maemo a ma mpsha a demokerasi ya Aforika Borwa melawana ya bašomi ya kgethologanyo ya bošomi bja tefo ya fase e be e swanetše go sepela gomme yo mongwe le yo mongwe o tla dira mošomo wa bona le go hlwekiša dielatšhila -- go be go na le kemelo ye nnyane ya gore Mopresidente Mandela tla letša.
Mandela etela orania
Eupša se e be e se sa bohlokwa go Mopresidente yo a ka ketekago le mohlogadi wa Tonakgolo John Balthazar Vorster. E be e le Tona ya Toka yo a bego a lekanego Verwoerd yo Vorster ka mafolofolo a go hlama mekgwa ya melao ya kgatelelo yeo, ka ntle le go tšwa ga dikarolo tše tša bona tše kotsi, e ile ya nyaka go fetolela Mopresidente Mandela le bagolegwa mmogo ba bangwe goba batho ba e sego ba selo.
Mopresidente Mandela o fofetše ka Orania, a nwa teye le koeksister (mohuta wa di-donate) le Mdi Verwoerd le ka seatla godimo ga legetla la gagwe le ka go memeyela le go raloka ka molomo wa gagwe, a boletšego botse ka Seafrikantshe mantšu a be a fokola ge a bala lengwalo le a ngwetšego.
"Ke kgopela Mopresidente go lekola Volkstaat ka kwelobohloko gape le go fediša pheletšo ya maAfrikanere ka bohlale," lengwalo la gagwe le be le bala. O be a bolela ka ga nyakego ya Afrikaner Nationalist go fiwa " naga ya batho" moo ba tlago go šomiša maatla ka ntle le khuetšo ya bontšhi.
Ka mokgwa o mongwe e le tsela ya go galoga ya go nyaka go bona kgethologanyo e khola moo ba tla kgonago go hlohleletša molawana, ge ka moka tikologong ya go dikologa e demokerasi ya mathomo ka Aforika Borwa e tla tšwela pele go phušula ditšhila ka moka tša molawana wo o hloilwego.
Mopresidente Mandela o tšweletše a sa tšhošwa ke didirišwa tša kgethologanyo - go swana le leswao la "ke ya poraofete thwii " ka matsenong a toropo, sehlwaseeme sa Verwoerd ka yona ya "Ke le bontšhitše tsela" seka le go hlokagala ga bathobaso ke ka bontšhi ka ditoropong. O šutiseditše dipotšišo mabapi le mokgwa wa "bašweu fela" wa lefelo ka go bolela gore o be a se a nyakega go kgopela tumelelo ya go etela. E be e le ka go leka go gana go amogela tshelekego.
Translated by Lawrence Ndou
Lebaka la Mopresidente Mandela a ile a fa basadi boithabišo — e bile e be e le mogopolo wa gagwe — o boletše gore e be e le tlhohlo go...