Mekgwa ya taolo
Kgetho ya 1994 ye feditšego mengwaga ye 342 ya go bušwa ke banna ba bašweu, banna ba tletšego kgopolo ya gore bošweu le tlogo ya bona ya Yuropa e ba fa tokelo ya go buša ka ntle le go kgopela keletšo godimo ga dimilione tša batho ba baso bao ba dulago ka Aforika Borwa.
Phetošetšo e be e le ya go makatša ka lebaka la mokgwa o e diragetšego ka khutšo ka gona ka morago ga go na le dipomo tše di thibetšwego le ka lebaka la botebo bja semelo sa motho yo a dirilego bontšhi go dira gore se se diragale. Meferefere e tšhomile ke mehutahuta ya ditiragalo le mabaka.
Go tla ba boima go gopola ye nngwe yeo e thomilego ka kotlo ya mogolegwa ya bophelo ka moka nageng yeo e bušwago ke ditokollo tša mmušo wa bobušanoši le go sa be le maatla a fetago ao a taolo ya maitshwaro a mosepelo wa gagwe. Go tšwa go motheo wa ditherišano tše di bego di bonala di ka se tšwelele, Bagolegwa Mandela o šišintše go baetapele ba dipolotiki gore ba swanetše go tsenela dipoledišano le batho baso ba bontšhi go fediša kgethologanyo.
Ke dilo tša ditoro tša go se kgonege tša marato — monna o tee, ka boganka bjo bo so butšwego, wa go ba le sebete sa go šišinya go bagolegi ba gagwe gore ba neele ka maatla a bego ba a šomiša gomme ka tshepedišo ye ba hwetša se tee fela seo e tla bago poelo: go fitisetša taolo bathong bao ba bego ba ba gateletše.
Dikgaruru tša selegae di efogilwe
Ya go hlatlolana e be e tla ba seo histori e se laetšego ka tlwaelo: go swarelela ga babuši ka bo bona ka moka, go sa lebelelwe tefo, go fihlela mahlakoreng ka bobedi a bilego kgauswi le go senyana ka ntwa ya selegae, go tlogela bahlodi go lebana le mošomo wa kgoparara wa go leka go buša ge ba leka go aga lefsa a setšhaba sa go thubega.
Batho ba Aforika Borwa ba dimilione tše 40 ba efogile pheletšo yeo, kudu ka lebaka la boganka, boikgafo, le go diriša maatla a go nagana a bomotho bja bagolegwa Mandela. Ntle le pelaelo, Mopresidente wa mehleng Frederik Willem de Klerk o be a le sethalwa se bohlokwa ka gare ga tshepedišo. Eupša De Klerk ka nnete o ile a bala maswao.
O be a tseba gore ge mmušo wa gagwe o phegelela le kgethologanyo le kgatelelo, naga e be e tla kgaogana, la mathomo ka ekonomi le hlakahlakano ya setšhaba.
Alcatraz ya Aforika Borwa
Bagolegwa Mandela tlišitše ditalente ka dipoledišano tšeo a di hlahlilego ka kgolegong. O dirišitše kgalemo ya tshipi, o be a sa lahlegelwe ke go bona lebaka la gagwe gomme a šomiša sebaka se sengwe le se sengwe sa go ithuta.
E be e le moetapele wa Alcatraz ya ka Aforika Borwa, Sehlakahlakeng sa RobbenS, monna yo a beilego bagolegwammogo ba gagwe gore ba gore ba kgotlelele, ka go ba hlohleletša go ithuta le go aga maatla a bona a nama le a bohlale.
O ile a bontšha kgotlelelo ye kgolo go dipolelo tša sepolotiki tša go fapana le ka go hlohleletša botee magareng ga bagolegwammogo ba bangwe ba gagwe. O be a ratega ke bagolegwammogo bjalo ka leswao la ntwa ya bona.
Ka fase ga boetapele bja gagwe bogolegwa ba tsweleditše ditshepedišo tša kgokagano magareng ga bona le baetapele ba ANC ka ntle ga naga. Ka go šomiša ditsela tša go swana bogelegwa ba be ba fiwa dintlha ka ditšwelelo tša sepolotiki tša bohlokwa tše tšwelago pele "ka ntle".
Go feta fao o ngwadile puku ka bophelo bja gagwe, "Long Walk to Freedom", yeo e bego e le go kopišwa ka mengwalo ye me nnyane ke bagolegwa mmogo ba babedi gomme mafelelong ya išwa polokegong ke mogolegwammogo Mac Maharaj.
Motseselegae wa bathobaso wa go ikemela
Mmušo o lekile go hlahlamolla kemokgahlanong ya gagwe ka go mo tshepiša tokollo — ka bo 1970 — ka seo se bitšwago "motseselegae wa bathobaso wa go ikemela” wa Transkei le go itumelela ka boyena go ba fela ka gare ga mellwane ya yona.
Ge nkabe a e amogetše o be a file tumelelo ya gagwe go “Kgethologanyo ye kgolo", molawana wa go kgaoganya naga ka go ba arola ka dihlophana moo bathobaso ba tla ba "itaola ka bobona. Mandela o ganne nnang ya banyana. Bjale mmušo o tlogetše matirikwane ao, eupša ka bo1980 ba mo file tšhišinyo ye nngwe ya go goketša ya go lokollwa go ya ka mabaka a gore o tlogela dikgaruru.
O arabile ka gore "bagolegwa ga ba kgone go tsena dikontrakeng" gomme a ngwala dinyakwa gore mmušo o emiše ntwa kgahlanong le batho ba baso. E be e le tšhišinyo ya go goketša gona ka lebaka la gore ka nako yeo Mandela o be a le ka kgolegong go feta mengwaga ye 20. Tšhišinyo ye ya go swana e filwe le bagolegwammogo, gomme se se bolela kudu go ya ka kwano ya maikemišetšo le boganka bja bona gore yo tee fela a ka wela ka fas kgatelelo.
Nako ya maleba
'Go betha ga maleba ga gagwe' e be e le go romela molaetša go mmušo a šišinya gore o tla tsenela dipoledišano tša go fediša kgethologanyo le kaonafatšo ya Aforika Borwa go ya go temokrasi. Nako e be e le ya maleba.
Dikiletšo kgahlanong le naga di be di senya ekonomi le thibela Aforika Borwa go tšwa go le tšwetšopele theknolotši le go kgohlana le ba bohlokwa mose wa mawatle; ka gare, diphapano le ditiragatšo kgahlanong le kgethologano di be le ka e maemong a go ya godimo, kiletšo le ditaetšo di be di golofatša taolo le molawana wa ANC wa go dira gore naga e se bušege e le e thoma go ba ya nnete letšatši le lengwe le le lengwe.
Go be go tšwelela go ga dikgaruru go go sa felego. Ka morago ga sefahlego sa leswika sa kgethologano di peakanyo ya National Party e be e ikwa e tšhoganyana le go go sa tsepame.
Mafia ya maAfrikaner e be e le morago ga mmušo, Afrikaner Broederbond, yeo go tloga mathomong a go tšwelela ga Nationalist o hlomile molawana le go thuša go o bea gore e šome ka go lalela maloko a yona ka kabineteng le ka mafelong a mangwe a bohlokwa, e be e le ka ntlha ye bohlokwa ya go dira sephetho — go tloša kgethologanyo.
Translated by Lawrence Ndou
Yo mongwe le yo mongwe o bolela ka ga dikgetho tša 1994 tšeo di fetotšego Aforika Borwa go tšwa ka tsinkelo semorafe yeo e tibilego go b...