Maswika a ka Richtersveld
Kgwebo ya Thutaswika
Kgwebo ya thutaswika ke selo sa ba bothata sa maatlakgogedi. Godimo ga moo, Richtersveld le Namaqualand di ikgantšha ka seswantšho sa nako ye telele sa thutaswika le ya go raragana yeo, go tloga go le molaleng, e raraganya kgopola ya ka. Le ge go le bjalo, lenaga la go se tlwaelege, bophelo bja dibjalo, megogolwa ya diminerale le mahumo a setšo a selete di amana thwii le maswika ao di ikhutšago gona. Ka fao, ka botlalo ke ye kanegelo ya ka pela …
Dillaga tša leswika tša go bonala la mathomo ka seleteng sa Namaqualand ke la tšatšikgwedi ya go ka ba dipilione tše 2 tša mengwaga ye e fetilego. Ya go tsebja bjao ka Sehlopha sa Noka ya Mmala wa Namune, matlapa a tiilego go tloga a le meetse a sekgwa mollo ka setlogo. Maswika a bego a le meetse gomme a omelela a Sehlopha sa Noka ya Mmala wa Namune a be a dutše godimo ke maswika a go dula ka godimo ga meetse (maswika a sehlaba le a go dula godimo ga meetse). A a santše a ka bonwa ka popegong ya Rosyntjieberg, a dutše ka Phakeng ya Bosetšhaba ya Richtersveld.
Ditiragalo tša go Tsenelela ga Maswika
Go latetše nako ye telele ya ditiragalo tša go tsenelela ga maswika ka nako ya leswika la go ba meetse la go kgorometša go ya godimo go tšwa go bogareng bja lefase go fihla ka legogong le le kgauswi le bokagodimo bja mabu. Se se feleleditše ka go hlongwa ga balatedi ba maswika a mabele a mmalwa ao a hlomilego maswika a mabele a ‘bofase’, a taologago go tšwa Knersvlakte (leboa la Vanrhynsdorp) go ya Steinkopf. Lefelo le bjale le tsebjago ka la Namaqualand Metamorphic Complex goba Profense, ka ge phišo go tšwa go ditsenelela fetotšwe (go fetoga) go dikologa maswika.
Ka fao, maswika a lekgwa mollo e fetogile go ba maswika a go se-mabele, maswika a go dula godimo ga meetse a fetogile seleite, gomme maswika sehlaba a bile diquartzi. Ka Richtersveld, matsenela a maswika a akaretša a Vioolsdrift tša go latelela (a beilwe 1.9-1.75 ya pilione tša mengwaga ye e fetilego), Maswika a go tiya ao a bego a le meetse le a Go latelela a Richtersveld (ya tšatšikgwedi ya mengwaga ya pilione ye e fitilego) le maswika a go latelela a Gannakouriep (molokoloko wa maswika a goba segwere a maso ao a bego a beilwe ka leboa-borwa magareng ga mengwaga ye dimilione tše 540- 870 ye e fetilego).
Mebele ya Maswika a Bego a le Meetse a Nago le Dimenerale
Elemente ye bohlokwa ya ditiragalo tša go tsenelela ga maswika ke go ba gona ga molokoloko wo o sa tšweletšwang pele wa ‘mebele ya maswika a bego a le meetse a nago le dimenerale’, ao a nago le megogolwa ya koporo le dimenerale tše dingwe tše bohlokwa. Mebele ye e aroganego ya leswika la tšhipi e hwetšwa ‘sebopego se se rotogago’ le gore di tsebja bjalo ka Maswika a go latelela a Koperberg. Megogolwa ya koporo yeo e tlišitšwego ka tikologong ya Namaqualand yeo ka morago etlago go kgatha tema ye bohlokwa ka tlhabollong ya selete.
Go tloga fao, ka dinako tša mengwaga ye 850 ya milione ye e fetilego, phapano ye kgolo ya naga ye kgolo ya Pangaea e thomile go arogana (goba go tlogelana) ka dikontinente tšeo re di tsebago lehono. Se se hlolwa ka selete se se atološitšwego sa boso bja kgatelelo ya fase ya lewatle go bopa ka tlwaetšo ya borwa-leboa e lego Namaqualand ya lehono. Sebopego se be sa feletša se kgogotšwe go tšwa tikologong ye kgole le mabopo gomme ya bewa ke megogolwa ka seleteng se se atološitšwego sa boso bja kgatelelo ya fase, e kopana ka dibopego tša go fapafapana tša Sehlopha sa Gariep.
Vandersterr le Stinkfontein
Ka Richtersveld, tše dingwe tša dilo tše di kgobokeditše maotong a dithaba tša kgalekgale. Se se dirile kalasiamo khaponate go kgahla go tšwa meetseng, e bopa leswika kalaka le dolomaete. Matšoba a mafelelong a be a beilwe phišong le kgatelelong, seo sa a hlola gore a fetogele ka diquartz tša thibela kgogolego le dimabole tša Stinkfontein tša ipopa sehlopha. Elemente ye nngwe ya sehlopha sa Stinkfontein ke Popego ya Kaigas, kgoboketšo ya leswika la megogolwa, e beilwe ke megogolwa ke mahlwa a magolo ao a namilego go tsena ka seleteng. Se ke megogolwa ya kgalekgale ye e tsebjago ya mahlwaa magolo mo lefaseng.
Dithaba tša Vandersterr le Stinkfontein (seo se bitšwago mokokotlo wa Richtersveld) ke karolo ya sehlopha se gomme se na le dintlhora tše dingwe tša godimodimo ka mo lefelong leo. Gp ya ka tikologo, dinaga tša go fapafapana ka bogodimo le bofase tše pedi tše di bohlokwa ka gobane di šoma bjalo ka thibelo eo e šitišago maru a nago le monola ao a puthullegelago ka Lewatleng la Atlantic go tšwa go fihlelela bokagare. Se se hlola ditlelaemete tše nnyane tše mmalwa tša go ikgetha ka gare ga Richtersveld, e lego ye nngwe ya dintlha tšeo di na le seabe go dibjalo tša go phekola tša go fapana.
Manama le MaNumees
Ye e latelago, go fihla mengwaga ye 570 ya milione ye e fetilego, go be go na le sebaka sa gore dilo tša go bameetse di dule fase ga meetse di setše di tiile gomme se se hlotše Dihlopha tša MaNama le MaNumees, tšeo di nago le dolomite, leswika kalaka (Maswika a go latelele a Hilda), maswika a boletana le maswika mohlaba. Mengwaga ya dimilione tše 540 ye e fitilego, sehlopha se sa maswika a go dula ka bophara e be ya tsenelelwa ke maswika a go latelela a legogo a Kuboos-Bremen, seo se hlagago ka godimo ga mola wa go sepela ka leboabodikelo-borwabohlabela. Thaba ya Ploegberg (kgauswi le motseng wa Kuboes) le legogo la mmele wa leswika la go tsenelela la Patasberg (e beilwe ka Phakeng ya Bosetšhaba ya Richtersveld) ke dikarolo tša sebaka leswika le la go latelela. Mebele ya maswika a go tsenelela ke maswika a magolo a go ya godimo ao a dirilwego ge didirišwa tša sekgwa mollo di namelela go tšwa go tšwa bogaregn bja lefase gomme ya folela ka fase ga mabu, gore fela e be e hlagišwe ge maswika a gogolwa godimo ga yona. Mohlala wo mongwe wa mmele wa leswika la go tsenelela ke Leswika la Paarl (Pheta) la go tuma, e dutšego ka borwa-bodikela bja Kapa.
Go fihla dimilione tše 450 tša mengwaga ye e fetilego, go tša šuta da dikhonthinente go tšwelago pele gomme noka gamola ye kgolo ya diragala ka tikologong kgauswi le seo bjale e lego borwa-bodikela bja Kapa. Se se hlodile gore maatla a kgogolego ao a bego a ja nagagidoma ya Namaqualand go šutela ka borwa. Dilo tša go tloga di le meetse gomme tša omelela ka fase ga meetse tšeo di ka romelwago ka nokeng gamola ye mpšha mafelelong e tla dira mafelo a Dithaba ye Kgolo ya go Phuthelwa ya ka Kapa le mabu a phepo ye e fokolago ya Bogoši bja Matšoba bja Kapa (gape a tsebjago bjalo ka Fynbos).
Translated by Lawrence Ndou
