Jeli ya bogoši, ke seela se se koto, se se tšhweu, se dirilwego molomong le dikgelesweng tša mogolo (ka dinako tše dingwe e bitšwa dikgeleswa tša ‘dijo tša mae’) tša dinose tša bašomi. Ke motswako o o hlakahlakanego wa dijo tša phepo tša go fapana. E na le meetse (50% - 60%), diproteine (18%), dikhapohaetrete (15%), makhura (3% - 6%), matšwai a diminerale (1.5%) - go akaretša potasiamo, kalasiamo, sodiamo, tšhipi le mankanese -gammogo le dibithamine.
Jeli ya bogoši gape e tsebja bjalo ka ‘sejo tša kgopara’ gomme e fepša nose ya kgošigadi le seboko sa nose ye e sa tšwang go phaphaša (matšatši a mabedi go ya go a mararo fela). Se se ‘Sejo se sa kgoparara’ ke lebaka le legolo la kgotlelelo ya nose ya kgošigadi ge go bapetšwa le dinose tše dingwe: dinose tša dikgošigadi di phela go makga a 40 go feta dinose tša bašomi.
Diboko ka moka di a fepša jeli ya bogoši mo matšatšing a mmalwa ka morago ga go phaphaša, eupša bašomi ba diboko ba fepša ‘borotho bja dinose’, motswako o bedišitšwego wa jeli ya bogoši, todi le modula. Diboko tše mmalwa tše di kgethilweng di tšwela pele go fepiwa ka jeli ya bogoši, yeo e di dumelelago go fetoga go ba dinose tša dikgošigadi -, leloko la boemo bja setšhaba la go beela mae leo le phelago nako ye telele.
Go na le motswako wo o kgethegilego, royalactin, ka jeling ya bogoši, yeo fetolang diboko ka go dikgošigading. Dinyakišišo tše dingwe di belaela se le go šišinya gore go se fepe ‘seboko sa kgošigadi’ phepo ya go tlwaelega ya borotho bja dinose, go bolela nnete, e dumelela go tšweletšo ya dimelo tša nose ya kgošigadi.
Jeli ya bogoši ga e a bolokwa goome e fepšwa thwii go kgošigadi le diboko.
Tšweletšo ya Jeli ya Bogoši
Go tloga ka 1990, letseno la baruanose ba MaChina e ntse e oketšega ngwaga ka ngwaga ka lebaka la koketšego ye kgolo ya tšweletšo ya jeli ya bogoš. Baruanose ba ba dira dipoelo tše botse ka palogare ya jeli ya bogoši ya 5 kg e bunwa (ka bodulammogo ka ngwaga), mola baruanose ba bangwe ba le dipoelo tše di fokolago ka palogare ye fase ga 2 kg ya jeli ka bodulammogo ka ngwaga.Jeli ya bogoši e bunwa ka seatla ka go tloša diboko tša dinose tša bogolo bja letšatši le tee go ya go a mararo go tšwa ka diseleng tša mae le go tloša jeli ya bogoši ka phiphete goba sepatšhula se se nnyane. Jeli ya bogoše e swanetše go tšidifatšwa ka bogareng bja 0 - 5℃ mo diiring tša go buna gomme di bolokwe ka ditšhelong tša galase. Bophelo bja ka rakeng ke bjo ka bago dikgwedi tše 18 ka jeling ya bogoši ye e tšidifatšwego le dikgwedi tše 24 tša ditšweletšwa tše di tšidifaditšweng. Jeli ya bogoši ye e tšidifaditšweng ya go oma e ka bewa mengwaga.
Go ya ka Mike Allsopp, hlogo ya dinyakišišo ka Karolong ya Banyakišiši ba Nose ya Todi ka Khanseleng ya Dinyakišišo tša Temothuo (ARC) go la Stellenbosch, jeli ya bogoši ga e a tšweletšwa ka bokgwebong ka Aforika Borwa. ‘Ga se go kgonege go tšweletša maemo a jeli ya bogoši a kgwebo ka dinoseng tša todi tša ka Motse Kapa (Apis mellifera capensis) ka lebaka la sebopego sa dinose. Moruadinose o tla no hwetša bodulammogo bja bašomi, bao ba tla feletšago ka mapokisana a se nago selo. Go leka go tšweletša jeli ya bogoši ka mafelong ao nose ya Aforika (Apis mellifera scutellata) e lemaruwago go tla befiša bothata bja ‘Capensis’ seo se ka hlolago tshenyo ya bodulammogo.
Bothata bja Capensis ke ge dinose tša ka Motse Kapa di tšeago bodulammogo bja metšhitšhi ya dinose tša ka Aforika, ka poelo ya go bolaya nose ya kgošigadi ya Aforika le bodulammogo bja gagwe.)
Tšhomišo ya Jeli ya Bogoši
Ka ntle le go neelana ka dijo tša go huma ka proteine ka bokgoning bja kgošigadi ya seboko, jeli ya bogoši e bunwa ke motho go šomišwa ka ditirišong tša kalafi le ditlolo. E šomišwa e le foreše, e fodišitšwe goba yeo e omišitšwego ka go gatšetša, jeli ya bogoši e ka tswakiwa ka dijong, e šomišwe ka dipilising goba ka boemo bja seela bjalo ka hlabelo goba e dirwe ka ditlolo tša letlalo tša dintho tša go swa. Gape e swanetše go fepšwa dipere tša mokato le tswadišong ya ditshwedi le dikhunkhwane.Jeli ya bogoši e rekišwago ka ntle ga Aforika Borwa (tšhomišong ya ditšweletšwa tša selegae) ga e fišwe ka mahlasedi. Se se ka ab le kgono ya go senya dithoto tše di nago le mohola.
Translated by Lawrence Ndou