Basadi Ba BaNtwana
Tema ye e kgathwago ke basadi ba BaNtwana le ba bomma e bontšhwa ka diphetogong ka mokgwa wo diaparo tša setšo di aparwago ka dikgatong tša go fapafapana tša go gola. Dikgato ke: lesea (ngwana); mosetsana (ngwanenyana); lethumaša (ngwanenyana o sa alogago); sealogana (nako ya phetogo); mothepa (mosetsana o alogilego); le kgarebe (moswa o butšwitšego).
Ke fela ka morago ga lenyalo le kudukudu ka morago ga matswalo a ngwana wa mathomo ke ge mosadi wa Ntwana a fiwago maemo a mosadi go rago gore bobedi mosadi le mosadi (o nyetšwego).
Ditirelo Tša Go Tšwa
Go alošwa, go swana le ditirelo tša go tšwa, manyalo le dipoloko, di diragatšwa ka dijarateng tša mengwako ya metseselegae. Pele ga meletlo ya go aloga (byale) yeo e bopago karolo ya Koma (nako ya go aloga ka botlalo) basetsana ba tsenela tirelo ya go tsena mahlagading. Se ke moletlo wa poraebete ka ge basetsana ba BaNtwana ba fiwa maemo a sehlopha sa semmušo ke fela ka morago ga go aloga.
Nakong ya go aloga, go swana le baalogane ba banna ba mo kgatong ya phetišo - ga go bana goba batho ba bagolo. Mo nakong ye, ge ba lego kotsing ya maatala a senyago, ba bewa thoko.
Ge mosetsana o mofša a thoma go ya matšatšing o bewa ka thoko matšatši a mmalwa. Go tloga fao o fiwa tshega ya mokgopha (lebole) e kgabišitšwe ka go arogana ka direi tša dikonope le ditšhatšhane tša letlalo tša go tšewa ke phefo, go laetša kgato ye mpša ka phetogelong ya gagwe go tšwa go ngwana go ya bosading.
Gape o apara ntepana, ye e lego phetoleleo ye nnyane ya theto ya mosadi o nyetšwego ya ka morago. Go swana le tshega, gantšhi e kgabišwa fela ka dikonope le dothapo tše di lekelelago tše di otlologilego tša dipheta go swana le tšeo di hwetšwago ka morago dithetong tša basadi ba ba nyetšwego. Byale bo laetšwa ke mosadi o mogolo wa kgošana, basadibagolo le basetsana ba alogilego.
Tshepedišo ye e akaretša go kota moriri, moo moriri wa mosetsana o bopiwago go swana le setulo sa paesekela (tlhotshwana) gomme wa tlotšwa ka malahla le makhura, mola difahlegong tša bona di tlotšwa ka makhura le letsoku le le khubedu. Basetsana ba fiwa ditheto tša letlalo ke bomma ba bona tšeo ba di aparago ka ntepana. Matswele a bona a utollotšwe, matsogo a bona a rwele maseka bjang (ditokwa) gomme ba apara dipheta (mathala) go dikologa melala ya bona.
Ka morago ga nako ya bona ya mathomo tsena baalogane ba fetša kgwedi ka bodulong (mphato) moo ba amogelago melao ya tša thobalano le ya ka gae. Ba tsenela ekišetšo ya go bolotša mo taološago malebe. Kgato ye e laetša ke go opela le go bina bošego, go tiiša dikgokagano magareng ga baalogane.
Ba rutwa go dira dipopi tša monono (gimwane goba popenyane) le meseme go tšwa bjang bja ka nokeng (legolo) le go kgabiša digo (mogope). Ka kgatong ya mafelelo ya go aloga, basetsana ba bitšwa boramaswaile, gomme ba khupetšwa ka molora pele ga ge ba boa gae moo ba fiwago maemo a kgarebe.
Bašemane Ba BaNtwana
Go bašemane ba BaNtwana, tshepedišo ya go aloga - ya go swana le yeo e kgotlelelwago ke bagwera ba bona ba basadi - e gatelela maemo a bona a phetesetšo le go beakanya mošomo wa bona wa bokamoso setšhabeng.
Banna ba sa tšwago go bolot ba apešwa diaparo tša basadi le meriri ya bona e dirwa ka mokgwa wa setulo sa baesekele tlhamo ya basadi. Go dikologa matheka a bona ba apara dinkgokolo tša bjang hoops tša go beakanywa ka dipheta ka tshepedišo ya bošweu, bokhubedu le boso goba botala-lerata di latelwe ke mmala wo mopinki - wa go nyaka go ba dithulaganyo tša mmala tše di rwalwago ke bobedi basadi ba ba alogilego le ba ba nyetšwego.
Ka morago ga go aloga, banna ba BaNtwana ba lahla dika tša bong ka bobedi ka moka le go dumela mellwane ye tsepamego, ya mešomo ye e hlaositšwego ya setšhaba.
Translated by Lawrence Ndou