Mo nakong ya ngwagakgolo wa 20, diphetogo tše kgolo tša temo tša bathobašweu di hlotše bahiri ba polasa ya Ndebele go bewa ka fase ga kgatelelo ya go namelela. Ka dinako tše dingwe, molemi a tla mechanize, gomme a se hlo a nyaka ditirelo tša badiredi bao, ba ka no ntšha batho ba lapa. Ka dinako tše dingwe, molemi a ka oketša palo ya nako yeo banna ba swanetšego go šoma ka yona mo polaseng, e be se se tlhola barwa ba bantši bja Ndzundza go tšhaba.
Ka ge lapa la sa kgona go phetha mešomo, batswadi bja monna moemedi le bosesi ba tla kswanela ke go rakwa mo dipolaseng, gomme lapa ka moka le tla swanelwa ke go hwetša lefelo la go dula le lengwe. Bobedi bja dieemo tše, go bonwe palo ya ndzundza ba felegetšwa ke Mehlape ya dikgomo ka meago ya bona go ya go lebelela mafelo a go dula a mafsa.
Ba ile go nagalegae ya Kwandebele ye mpsha ya goba go dinagamagae tša Lebowa tša kgale (Northern Sotho). Btsheko ba bantši ba bone kwandebele bjalo ka tefo ya lahla ditšhila, le go tšewa Tonakgolo Kgoši'sinister bjalo ka rametlae bja mmušo wa kgethollo. Eupša e be e le lefelo la tiragalo yeo e phethagaditše ga nnyane go feta ntwa ya boer ba Ndebele ka 1883.
Mo nakong ya matšatši a maswe a kgethologanyo, ka morago ga 1980s, go ile gwa tsoga thulano ya ya go tuma, yeo e thekgilwego ebile e laola kekgoš Ndzundza, kgahlanong le boganka bja mmušo wa bahlankedi bja kwandebele.
Ba be ba ipshina ka thekgo ye ebile e ile ya gatelela ditšhišinyo tša go ikemela ga kwandebele'' ka tlase ga kgethologanyo. Ndebele e bontšhitše, ebile e tšwela pele go bontšha gore setšo se a fetoga, le gore maitshwaro a bokgoši ka tšošolla mo ditirelong tša temokrasi.
Translated by Lebogang Sewela