Dinose le Dinyakwa tša Tulafatšo ya Dibjalo

©Luc Viatour
A bee pollinating the blossoms of a fruit tree.
Ka ntle le go ngwadiša mapokoso a bona, go na le dinyakwa tša balemi bja dinose go fa ditirelo tša tulafatšo go dibjalo tša dijo. Monyakišiši wa Agricultural Research Council (ARC), Mike Allsopp o eletša ditlhahli tše latelago tša balemi bja dinose go fana ka ditirelo tša tulafatšo:
Dihlopha tše šomišwago bjalo ka tulafatšo di swanetše go ba le kgošigadi ka gare ga lepokoso.
Mapokoso a swanetše go ba le bonyane bja diforeime tše 8 tša brood tše khupetšego ke dinose le diforeime tše nne tša ka brood mo dikgatong tša go fapafapana.
Dihlopha di swanetše go bewa ka dihlopha, ka go bopa sediko go fokotša mosepelo. Saete ye nngwe ga ya swanela go feta 400 m, ya lehlakore le lengwe. Ge e le gore se ga se kgonege, di swanetše go bewa mo mathoko a morumo a dikenyo goba tšhemo. Ge dihlopha di beilwe ka mothalo go kaone go di beakanya ka moo go kgonegago le go fetole botseno go 180°.
Mapokoso a swanetše go bewa ka fase godimo ga dilo tša go ema, go swana le ditena go thibela monola mmung. Mo mafelong ao a hlokago todi o a bee godimo ga 1 m, dikholoni di swanetše go šireletšwa kgahlanong le ditšhošane.
Ge go na le dibjalo tša dinose tša phadišano ka gare goba kgauswi le dikenyo (eucalyptus, dikenywa tša bodinamune, lesereng, acacias) oketša palo ya dikholoni.
Netefatša gore go na le meetse a a hlwekilego mo kgauswi ngwaga ka moka.
Go bohlokwa kudu go hlokomela gore o ba le monola le themperetšha tše hlokehago ka gare ga lepokosi go gosiša brrod.
Bontši bja dibjalo, dihlopha di ka išwa go dibjalong goba tšhemong ge 10% ya matšoba a šetše a butšwe.
Kgwebo tulafatšo e raragane gomme e nyaka dinyakišišo le boitemogelo. Mekgatlo wa balemi bja dinone ka ba mohola go hwetša ditšhišinyo le thuša.

Tulafatšo ya Dibjalo tša Dijo

©Kathy Keatley Garvey
Honeybee pollinating onion flowers.
Mo Afrika Borwa, dinyakišišo tša modula di dirwa ke ARC, yeo e filwego ditšhišinyo tše di latelago tša tulafatšo ya dibjalo tša dijo:
Almonds
Di bjalwa gantši mo Kapa Bodikela, mohlare wo; wa matokomane o ntšha matšoba matšatši a 21. Bea mapokoso a 5-8 hives/ ha ge mehlare e na le 50% ya matšoba. Matšoba a almond a kaone letšatši la go bulega la bobedi.
Diapola
Di bjalwa gagolo mo Kapa Bodikela, mehlare ya diapola e khukhuša matšatši a 10 go 25. Go ba le tulafatšo ye botse ya mehlare ya diapola, 2-5 mapokoso/ha e a šišinywa. Khupetšo ya dinose ye botse e fihlelelwa ge dinose tše 3 goba go feta mo mohlareng wo tee ka nako efe goba efe ya letšatši; di balwa.
Avocados
Avocados ga di hwetše tulafatšo ka moya ka fao di hloka fetišetšo ya modula ka dikhunkhwane fao e lego gore dinose ke tšona tše kaone. Go hweditšwe gore dinose di ka gokeditšwa ke dibjalo tšs dinose tša phadišano go swana le blackjacks, saligna gums (mohuta wa mohlare wa eucalyptus) le mohlare wa bodinamune wa go go khukhuša ka pele. Tulafatšo ye šomago gabotse ya avocados e hloka 2-4 mapokoso/ ha le dinose tše ka bago tše 5 ( tše balwa magareng ga 10:00 le 16:00) ka 1 mâ² ya mohlare wa go khukhuša.
Dithetlwa tše Tala
Ka palo ye kgolo ya pšalo ya dibjalo tša dithetlwa tše tala ye lebeletšwego mo Borwa bja Afrika, tšwa go ka 2018 - 2023; ditirelo tša tulafatšo tša dithetlwa tše tala e tlo hlokega kudu. Pšalo akanywa go gola go tšwa go dihektare tše 1 500 go ya go 6 000 godimo ga hektare. Matšoba a dithetlwa tše tala a tšea sebaka se setelele ka fao go kaone go tliša dinose tše foreše ka 1-3 ka beke ya bobedi yenngwe le yenngwe. Lefelo 10-14 ya dikholoni.
Canola
Gantši canola e bjalelwa oli (South-Western Cape) le mo sekaleng se se nnyane; go tšweletša peu (Freistata le Leboa-Bodikela). Boleng bja dipeu bo kaonafatša ke tulafatšo ya dinose tša todi. "Canola" e khukhuša dibeke tše 5-7. 2-6 mapokoso/ha e a šišinywa. Todi e swanetše go ntšhwa ka pela ka moo go kgonegago ka lebaka la gore todi ya "canola" e hloma ka pela ka ka gare ga comb.
Dilitšhi
Mehlare ya litšhidi e bjalwa mo dileteng tša thokomolatšatši ya Afrika Borwa gomme e khukhuša matšatši a 21. Ke go re ke bees bohlokwa go lichi dienywa le 2-4 hives di beilwego ka gare ga ya dikenyo. Maatla a kholoni a oketšega mo lebakeng la tulafatšo gomme dihlopha di ka nyaka go šireletša go feta - lefelo le mapokoso le swanetše go ba kgole le lefelo la mehlare ya dikenywa.
Macadamia / Ditloomake
Macadamias ke mohlare wa go gola ka lebelo mo intastering ya dibjalo mo Afrika Borwa gomme tše ke ditaba tše dibotse go balemi bja dinose bao ba nyakago go aba ditirelo tša tulafatšo ya bolemi bja macadamia but. Macadamias e khukhuša sebaka se setelele, ka fao go kaone go tliša dinose tše foreše, mohlomongwe dibeke pedi tše dingwe tše dingwe. Lefelo la mapokoso a 5/ha.
Dimenko
Ke sebjalo se se bohlokwa sa thokomolatšatši mo Afrika Borwa, se khukhuša matšatši a 28. Go tšhišinyo tulafatšo ya go lekana 3-15 mapokoso/ha. Maatla a Kholoni a fokotšega ka nako ya tulafatšo ye maatla, ka fao dihlopha tše na lego maatla le tše phetšego gabotse di a nyakegago.
Dieiye
Gore dieiye si tšweletša dipeu, tulafatšo ya dinose e a nyakega. Mapokoso a 12/ha e a šišinywa. Ka dieiye, dinose di na le go hlokomelago go nose ya pirate (gantši di hwetšwa mo mafelong a sehlaba) le mo diteng tša potasiamo ka gare ga todi ya eie.
Diporeime
Di bjalwa mo Kapa Bodikela, mehlare ya diporeima e khukhuša gare ga matšatši a 8 le 14, eupša letšoba le šoma letšatši le tee - 2. Go šišinywa mapokoso a 2-6ha a šomišwe e be mapokoso a šutwa ge dibjalo di gašetšwa ka dibolayasenyi.

Translated by Lebogang Sewela