Batho Zhizo ba Mapungubwe, Limpopo

Setšo Sa Zhizo Mo Schroda (900 AD to 1000 AD)

©David Fleminger

900 AD e tsebega e le mathoma a mafelelo a mengwaga ya tshipi mo Borwa bja Afrika. Go sa na le ngangišano ye kgolo mabapi le gore go bile goba ga wa ba le mengwaga ya ka gare ya tshipi, eupša yeo ke tla e tlogelela go dirutegi. Mo mehola ya rena, re ka no re, ka 900 AD, sehlopha se sefsa ile sa tla go dula mo Limpopo-Shashe Basin: batho ba Zhizo. Ba tšwa lefelong leo le bitšwago Zimbabwe borwa le Bohlabela bja Botswana, eupša karolo ya setšhaba se ile ya ya go Borwa godimo ga Limpopo e be ba hloma lefelogolo leo gle bitšwago Schroda.
Mabaka a tshepelo ye ga a kwagale gabotse. Ba bangwe ba archaeologists ba bolela gore pula e kaonafetše mo seleteng gomme se se dumeletše balemi go buwa. Ba bangwe ba bolela gore pula e nele morago ga mengwaga ye 100. Thomas Huffman, ka go le lengwe, o šišinya gore kgahlišo ya ditlou le aebori e gogile batho ba Zhizo dikologong ya Noka.

Kgwebišano Ya Aebori

Kgwebišano ya aebori e be e bonala magareng ga Zimbabwe le East Coast go tšwa go 800 AD, gomme mohola wa diphahlo o be o šetše o hlomilwe. Go na be go na le (le gonabjale) peelepele ya bontši bja ditlou mo Limpopo gomme se se tla tiišetša botegago bja gauta e šweu. Bophelo bja tlou bo hlaloša gore ke ka lebaka la eng madulo a Zhizo a le kgole le noka, moo ditlou tša go nyorega di ka be di gatile dibjalo tša bona. Godimo ga moo, Schroda e na le bohlatse bja mathomo bja Ivory e šoma mo Basin, seo se bontšhago gore batho ba be ba bopa dilo tša aebori tša kgwebišano. Dipheta tša galase le tšona di be di hweditšwegala mo lefelong le, gomme se se laetša gore Zhizo ba be ba na le diteše tša kgwebišano le Arabic mo East Coast (ye e lego tikologong ya Bazaruto Archipelago ya Mozambique)
Go na le palo ya madulo a Zhizo mo Shashe-Limpopo Basin, eupša Schroda ke ye kgolo. Ge go le bjale, go thwe ke legae la dikgoši tša bahumi gomme ke motsemogolo. Bogolo bja ‘motsemogolo’ bo akantšwe go ba batho ba gare ga 300 le 500, le ba banngwe ba ka bago 1400 bao ba dulago kgauswi le metse.

Setšhaba Sa Maemo

Setšo sa Zhizo se be se bonala se le sa maemo kudu. Ba be ba na le diruiwa, gomme ba buna le go bolokwa mabele. Archaeologists le boba ba ile ba utolla palo ya matsopa a dikgabišo ao a bontšhago a le a diphoofolo, batho, le dibopiwa tše dingwe tša go kgahliša tšeo di sa bontšhego tsebišo. Go be go naganwa gore dikgabišo tše di be di le diripa tša sekolo sa setšo sa batho ba tshadi, gomme di be di dirišwa go laetša dithutwana ka ga bophelo, lerato le mošomo. Ye ke setlwaedi seo se be se phatlaletšwe kudu mo Borwa bja Afrika.
Lehono, ga go na dika tša madulo a Schroda, gomme baeng ga ba dumelelwa go ya go mafelong a sa swayiwago ka ntle le tumelelo ya tlhahlo ye e kgethegilego. Go holofelwa gore lefelo le, le tla bulelwa go setšhaba ge tikologo e tiišitšwe e bile e šireleditšwe. Schroda e ka gare ga mellwane ya Phaka Ya Mapungubwe Ya Bosetšhaba, bokgole bjo bonnyane fela go leba mmotong wa bohlabela bja Mapungubwe.

Translated by Lebogang Sewela