Batho ba Mathomo ba Richtersveld

Bohlatse bja Mathomo

©Shem Compion

Bohlatse bja mathomo bja batho ka Namaqualand le Richtersveld bo hlagišwa ke didirišwa tša leswika le le tala, go swana le diremi le dilepe tša seatla tseo di hlamilwego go tšwa leswikeng la talama goba motheo. Mengwaga ye ya Mathomo ya Borulatšhipi bo amana le didirišwa tša go fapafapana tša diphedi tša Homo, go swana le Homo habilis, Homo erectus le Homo sapiens, tša kgale, tšeo di bego di phela magareng ga mengwaga ye dimilione tše 2.5 le 200 000 ye e fetilego. Go fihla mo lebakeng le, le ge go le bjalo, ga go na mešalela ya batho ye e hweditšwego mo karolong ye ya lefase.
Mengwaga ya Borulatšhipi ya Gare go bolelwa e fapana magareng ga mengwaga ye 200 000 le ye mengwaga ye 35 000 ye e fetilego.
Nako ye e šupa go fetogela ga didirišwa tše di theilwego godimo tša go beiwa ga motheo, go ya go didirišwa tša motheo wa dinawa, theknolotši ya sebjalebjale yeo dikgapetlana ša maswika tša go kgetloga motheong wa leswika go ka hlola digopi, magare goba dintlha. Mehlala ye mmalwa ya didiršwa tša borulatšhipi tše nnyane di hwetšwa Namaqualand, le mafelo a mmalwa thutaswika ka Richtersveld a nago le palo ye kgolo ya dinawa le dikarolo tša leswika tšeo di šišinyago gore e be e le ‘difeme tša didirišwa’. Phaka ya Bosetšhaba ya Lebopo la Bodikela, kgauswi le Langebaan, gape le na le mehlala ya mašaletša a mmakgonthe a swaregago a dirilwego ke badimo ba Homo sapiens ye nngwe ya rena mo nakong ye.

Go Dua ga Batho ka Richtersveld

©Shem Compion

Ka Morago ga Mengwaga ya Borulatšhipi ye e sepelelanago le go tšwelela ga Homo sapiens sapiens, batho ba sebjalebjale ka kagego ya mmele go no swana le nna le wema. Didirišwa tša go amana le nako ye di šomilwe kudu le ka mošomo o o riilego. Di akaretša magare, tša go epa le dintlha, tše dintšhi tšeo di bego di kgomareditšwego mo meleteng ya kota go bopa marumo goba dithipa. Marapo le aebori di be di šomišwa gape go hlola magare, dinalete le ge e ka ba dikgokaganyo tša go rea dihlapi.
Mafelo a mmalwa a thutaswika ka Richtersveld (go lebelelwa moragotše mengwageng ye 3000 ye fetilego) a fa bohlatse bja mohuta wo theknolotši ye. Go tšwela pele ga bopaki bja go dula ga batho le yona e hweditšwe ka mokgwa wa marapo a diphoofolo a go šongwa, dipelo tše di dirilwego boso le palo ya mebotwana ya ditšhila (dintlhana tša ditšhila tša pele ga histori) tše di nago le mašaledi a batho, tšeo di hweditšwego go bapa le lebopo.
Ka fao, go ya ka bohlatse bja thutaswika, mašaletša a batsomi-bakgoboketši ba bego ba dula ka Namaqualand le Richtersveld go feta gabotse mengwaga ye 200 000. Go ka se be go be go le bonolo go phela. Meetse a ka be a sa hwetšagale bonolo (go na bohlatse bja dikgopa tša mae a mpšhe tše di šomišwago bjalo ka ditšhelo tša polokelo) gomme go be go dula go na le kotsi ya go tsoma ka go fetelela. Eupša ka nako ye tee, batho ba bonagetše ba kwešiša gore go phela ga boona bo laolwa ke tšhomišano le tikologo ka tsela ye e swarelelago.

Translated by Lawrence Ndou